Between erlebnis and geschichtliche welt: Wilhelm Dilthey`s epistemology of history

Abstract

KISA ÖZET MUSA DUMAN EYLÜL 2001 YAŞANTI VE TARİH DÜNYASI ARASINDA: WILHELM DILTHEY'IN TARİH EPİSTEMOLOJİSİ Kantçı Kritisizmin ruhu ile tam bir uyum içerisinde, Dilthey'in sorunu 'tarihsel bilginin nasıl mümkün olduğu' şeklindedir. Dilthey'in soruna verdiği cevap, bununla birlikte, onu kapsamlı bir felsefi konuma götürmüştür. Dilthey bilginin yaşamın tamlığı ve bütünlüğü içerisinde temellendiğini öne sürmektedir. Bu ise üç karşılıklı ilişki içerisindeki düzleme işaret eder; 1) yaşantı veya tecrübe (Erlebnis), 2) manevi yaşamın tarihsel olarak oluşmuş bütünlüğü {erworbener seelischer Zusammenhang) 3) tarih dünyası (geschichtliche Welt). Bilgi ve değer bu yaratıcı bağlam içerisinde oluşmakta ve gelişmekte olup, buradan basitçe soyutlanamazlar. Bir tarihsel-tecrübi perspektife ihtiyaç duymaktayız. Bu perspektif tecrübenin, ve bu nedenle de bilginin, tamlığınm arkasında bir bütün olarak insani varlığımızın durduğunu göstererek, gerçekliğe asli ulaşım şeklimizi aydınlatacaktır. Böylece Dilthey bir bütün olarak inşam, yaşayan, gerçek insanı tüm bilginin temeline koymaktadır, ve ayrıca, batılı epistemolojinin özne olarak bir akıl varlığı (Vernunftweseri) inşa ederek, buradan bir gerçeklik tasarımı teşkil etmeye çalışan eğilimini eleştirmektedir. Gerçek, yaşayan insan, oysa, bir tarihsel varlıktır: o varlığım tüm boyutlarıyla tarihsel yaşamı tecrübe edişi içerisinde bulmaktadır. Bu yeni özne VIdüşüncesiyle Dilthey bilinç olgularını bilginin nihai mercii yapmaktadır. Bilinç olguları hem bilimsel kesinlik için, ve hem de pratik yaşam için gerekli temeli temin etmektedirler: onlar hem bilginin hem de yaşamın nirengi noktasını oluşturmaktadırlar. Bilinç olguları Dilthey 'm Zusammenhang des Lebens olarak isimlendirdiği öznelliğin özsel düzlemini tammlamaktadrr. Zusammenhang des Lebens dış dünyaya 'fenomenaP anlamda asli bir referans içermekteyken, tarihsel dünyaya 'numenaP olarak sahiptir. Dolayısıyla doğa bilimleri gerçekliğin bu asli düzleminden fenomenal bir soyutlama yolu ile bilgiye ulaşmaktayken, insani-tarihsel bilimler ise aym şeyi numenal bir soyutlama (Verstehen) ile yapma imkanına sahiptirler. En nihayetinde, tüm boyutları ile ele alındığı şekliyle, sadece tecrübenin parametreleri gerçeklik kavramımızı biçimlendirmelidir. Sonuç olarak Dilthey'da biz en temelde yatan bir çağrı gözlemliyoruz: hakiki bir epistemolojik kavramlaştırma için 'gerçek insan' (yani tüm boyutlarıyla yaşayan insan), gerçek tecrübe (Erlebnis) ve gerçek bilmenin (Verstehen) birleştirilmeleri gerekir. ANAHTAR KELİMELER: Tarihsel Aklın Eleştirisi Hayat Yaşantı Anlama Kazanılmış Manevi Bütünlük Tarih Dünyası Total İnsan Bilinç Olguları Manevi Yaşamın Özsel Bağlamı Doğa Bilimleri İnsan Bilimleri vıı

ABSTRACT MUSA DUMAN SEPTEMBER 2001 BETWEEN ERLEBNIS AND GESCHICHTLICHE WELT: WILHELM DILTHEY'S EPISTEMOLOGY OF HISTORY In conformity with the spirit of Kantian criticism, Dilthey's question is 'how historical knowledge is possible?'. His answer to the question, however, leads him to a comprehensive philosophical position. Dilthey argues that knowledge is embedded in the fullness of life which refers to three correlative spheres; human experience (Erlebnis), the unity of our psychic life (acquired psychic nexus) and the historical world (geschichtliche Welt). Knowledge and value evolve within this creative context and cannot be simply isolated from there. We need a historical-experiential perspective which will restore our original access to reality by showing that our human being as a whole lies behind the fullness of our experience and therefore knowledge. Thus he demands the man as a whole, the actual man to be the basis of all knowledge, and maintains that hitherto Western epistemology constructed a Vernunftwesen as subject and proceeded from this tacit model to fashion a conception of reality. The actual man, on the contrary, is a historical entity: he gets his being out of his experience of historical life in all its dimensions. With this new idea of subject, Dilthey makes facts of consciousness ultimate instance of knowledge. Facts of consciousness provide the foundation both for scientific IVcertainty and for practical life: they signify the focus of both knowledge and life. Facts of consciousness define the essential level of subjectivity that Dilthey calls Zusammenhang des Lebens, which bears the original reference to natural world in phenomenal sense and to the historical world in noumenal sense. Accordingly, the natural sciences attain the knowledge of nature through phenomenal abstraction from this primordial sphere of reality as given in the fullness of Erlebnis, while the human sciences (as historical disciplines) form the knowledge of historical world through a noumenal grasp (verstehen) from the same experiential level. Ultimately, parameters of experience as taken in its full range must inform our conception of reality. Hence, we observe in Dilthey an underlying plea that 'actual man', 'actual experience' (Erlebnis) and 'actual knowing' (Verstehen) must be combined in a genuine epistemological conception. KEYWORDS: Critique of Historical Reason Acquired Psychic Nexus Facts of Consciousness The Natural Sciences Life Erlebnis Verstehen Historical World The Whole Man Zusammenhang des Lebens The Human Sciences