Geç dönem Çağatay edebiyatından günümüze Afganistan Özbek edebiyatının tarihi gelişimi ve Faryab edebi muhiti

Abstract

Tarihi geçmişi oldukça hareketli ve zengin olan Afganistan, yolların kesisim noktası olduğu için tarih boyunda stratejik önemini hiç bir zaman kaybetmemiştir. Çoğrafi konunu nedeni ile diğer milletler gibi Türklerinde tarihin biline her safhasında ilgisini çekmiş olan bu ülkede günümüzde de birçok Türk Boyu yaşamaktadır.Afganistanda yaşayan bu Türk Boylarının içinde, en önemlisi şüphesiz Özbeklerdir. Ali Şir Nevai, Hüseyin Baykara, Zahiruddin Muhammed Babür Şah gibi Çağatay Edebiyatı'nın zirveleri olan şahsiyetleri bünyesinde taşıyan bu coğrafya, edebi olarakta onların mirası devam etmektedir.Adeta geç dönem Çağatay Edebiyatının devamı niteliğinde olan Afganistan Özbek Edebiyatının, günümüzdeki en önemli edebi muhiti kuzey batı Afganistanda bulunan Faryab Edebi muhitidir.XIX yüzyıl sonuna kadar bağımsız olan Meymene Hanığının toprakları olan bu bölgede günümüzde de canlı bir edebi ortam devam etmektedir.Bu çalışmamızda, Afganistan ve Faryab İli hakkında genel bilgiler verildikten sonra, Afganistan Özbek Edebiyatı nın tarihi gelişimi ve dönemleri örnekler ile anlatılacak, Çağatay Edebiyatının, Afganistan Özbek Edebiyatına olan etkisi belirtildikten sonra XVII yüzyıldan başlayarak Geç Dönem Çağatay Edebiyatı Şairleri ve XX ve XXI yüzyıl Afganistan Özbek Şairleri tanıtılarak eserlerinden örnekler verilecektir.Anahtar Kelimeler: Afganistan, Faryab, Özbek Şairleri, Faryab Vilayeti, Meymene, Andhoy?

Afghanistan, which is very active and rich historical past, the intersection point of the roads that never lost its strategic importance in the history. Due to its geographical location as the other nations known to the Turks at every stage of history in this country that has attracted the attention of many Turks still live in length.In the Turkish tribes living in Afghanistan, most importantly, are without doubt Uzbek people. This geography which the personalities such as Alisher Navoi, Hosein Baykara, Zahiruddin Mohammad Babur lives in who are the peaks of Babur Shah Chagatai literature at that their legacy continues literarily.It was like the modern Uzbek literature is a continuation of late Chagatai literature, today's most important literary district in northern Faryab province in western Afghanistan, literary surroundings.Which is independent to the end of XIXth century the territory of the Khanate of Maymana a literary environment in this region continues to live today.In this study, after giving general information about Afgansitan and Faryab Province, Afghanistan Uzbek Contemporary periods of historical development and examplesfrom literature explained, Chagatai literature, the impact of Uzbek literature after specifying beginning the late XVII century and the XX and XXI century Chagatai and Poets of the Uzbek examples will be given by introducing the works of poets.Keywords: Afghanistan, Uzbek, Afghanistan Uzbek poems, Fariab, Maymana, Andkhoi.