Hoca Nazar Hüveyda ve Divanının analizi: Dil ve edebi içerik yönünden incelemesi

Abstract

Hoca Nazar Hüveyda, XVIII. yüzyılda yaşamış olan önemli bir Çağatay şairidir. Hüveyda'nın da yer aldığı, Çağatay Edebiyatının klasik sonrası dönem ya da Nevâi sonrası dönem olarak adlandırılan son dönemi hakkında yeterince çalışma bulunmadığını görmekteyiz. Bu dönemde yaşamış birçok şairin hayatı ve eserlerinin isimleri dışında geniş bilgiye rastlanmamaktadır. Bu şairlerden biri de Türkistan'ın güzel Fergana vadisinden olan Hoca Nazar Hüveyda'dır. Bu çalışmamızla söz konusu dönemin kıymetli şairlerinden olan Hoca Nazar Hüveyda'nın hayatını, edebi şahsiyetini ve eserlerini ele alacağız. Şairin hayatıyla alakalı fazla çalışma ve bilgi olmadığı için pek çok bilgiye Özbekistanlı merhum Prof. Dr. İsmetullah Abdullah beyefendinin ?Hoca Nazar Hüveyda, Divan? kitabından ulaştık.Şairin hayatının anlatılmasından sonra Divanı'nın Transkripsiyonunu yaptık. Eserin okunması birkaç ay sürdü, daha sonra da yazımına geçtik. Yazım aşamasında öncelikle metin ve beyitleri transkribe ettik. Bunun ardından metnin dil ve edebi özelliklerinin incelemesini yaptık. Ayrıca Divanda yer alan konuları ve özel şahsiyetleri değerlendirdik.Hüveyda'nın daha çok geleneksel dini-tasavvufi edebiyata bağlı kalması ve bu edebiyatın mühim temsilcilerinden etkilenmiş olması bu şairlere de değinmemizi ve Hüveyda'nın etkilendiği yönlerini tespit edip çalışmamızda yer vermemizi gerektirmiştir. Bu sebeple gerekli yerlerde bu şairlerin bahsi geçmiştir.Çalışmamızı son bölüme eserin matbu nüshasını tarayıp ekleyerek bitirmiş olduk.Anahtar Kelimeler: Çağatay Edebiyatı, Hoca Nazar Hüveyda, Divan, Tasavvuf, Aşk, İnsan-ı Kâmil.

Hoca Nazar Hüveyda is a remarkable Jagatai poet who lived in the 18th century. Regarding the post-classic- Jagatai period, including Hüveyda as well, or the last period known as the post-Nevâi period, we have seen that there are not enough studies. The information available about this period is only limited some poets? biographies and the names of their works. One of these poets is Hoca Nazar Hüveyda, from the beautiful Fergana Valley of Turkistan. This sudy will present the biography of Hoca Nazar Hüveyda, his literary personality and his works. Since there are insufficient studies about the poet, we have reached to most of the information through the book of ?Hoca Nazar Hüveyda, Divan? by the Uzbek Professor Abdullah Ismetullah.After telling the poet?s life history, we completed the Divan?s transcription. Reading of the work took several months and we then proceeded with the writing of the work. During the process of writing, we initially trancribed the text and couplets. Next, we analyzed the linguistic and literary features of the text. In addition, we evaluated the topics and special characters involved in ?Divan?.As Hüveyda had adhered to the more traditional religious-mystrical literature and been influenced by the important representatives of this literature, it was essential for us to mention these poets and identify in which aspects Hüveyda was influenced.Finally, we completed our study by adding a scan of the printed copy of the work in the last chapter.Keywords: Chagatai literature, Hoca Nazar Huveyda, Poem, Sufism, Love, Perfect Man