Tasavvuf edebiyatı terminolojisi açısından Mehmed Murad Nakşibendî`nin şerhleri

Abstract

19. yüzyıl mutasavvıflarından Mehmed Murad Nakşibendî, yaşadığı dönemde İstanbul?daki en önemli Mesnevîhândır. Osmanlıda Nakşîlik ve Mevlevîlik arasındaki yakınlaşmaya büyük ölçüde katkı sağlamış bir şahsiyettir. Kendi zamanında hem devlet adamları yanında hem de şeyh ve dervişler arasında saygın bir yere sahiptir. Sultan Abdulmecid?in katılımıyla bir Dârü?l-Mesnevî açmış, burada birçok ünlü Mesnevîhâna icâzet vermiştir. Aynı zamanda Murad Molla Tekkesi?nin şeyhi, Murad Molla Kütüphanesi?nin baş hafız-ı kütübüdür. Bir Nakşî şeyhi olarak, tekkesinde okuttuğu ilmî, dinî, edebî, tasavvufî derslerden Ahmed Cevdet Paşa gibi birçok aydın ve bürokrat istifade etmiş, tekkesi adeta bir darü?l-fünûn olarak nitelendirilmiştir. Müderrisliğinin yanı sıra, birçok telif eseri bulunan Mehmed Murad Nakşibendî?nin başyapıtı Hülâsatü?ş-Şürûh ismiyle Mesnevî?nin tamamına yazdığı şerhtir. 6 cilt, 1420 varaklık bu kapsamlı eser, Mesnevî?nin bir Nakşî mutasavvıf gözüyle yorumu açısından diğer Mesnevî şerhleri arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Maalesef, Hülâsatü?ş-Şürûh Mesnevî şerhleri arasında hak ettiği öneme layık ciddi bir çalışma ile ilim dünyasına tanıtılamamıştır.Mehmed Murad Nakşibendî?nin on eserinin içinde yazdığı şerhler oldukça kıymetlidir. Sebk-i Hindî akımının temsilcilerinden Sâib-i Tebrizî ve Mevlânâ Şevket-i Buhârî?nin şiirlerine şerh yazmıştır. Bunlardan başka Attâr?ın Pend-nâmesi?ne yazdığı şerh de aldığı iyi eğitimin ve içinde bulunduğu sufî çevrenin kaynaşmasının bir sonucu olarak kaleme alınmıştır. Bu eserlerin tasavvuf edebiyatı açısından incelenmesi, Mehmed Murad?ın ulaştığı edebî-tasavvufî derinliği anlamak açısından oldukça önemlidir.Anahtar Kelimeler: Mesnevi, Mehmed Murad Nakşibendî, Şerh, Murad Molla, Pend-nâme

Mehmed Murad Nakşibendî is the most important Masnavihan in 19th century. In their own time has a respectable place among the dignitaries and dervishes. Mehmed Murad is a figure who greatly contributed to the rapprochement between Nakshi and Mawlawi in his own time. The Daral-Masnavi (Masnavi Reading House) has been opened with the support of Sultan Abdülmecid. Many famous Masnavihan got Masnevihan?s diploma here. He is sheikh in Murad Molla?s Dervish Lodge and the keeper of the books in Murad Molla?s Library.Mehmed Murad taught scientific, religious, literary, mystic lessons. Murad Molla?s Dervish Lodge has been described as an Ottoman university. Many intellectuals and bureaucrats benefited from these lessons. Mehmed Murad wrote many copyrighted works. His masterpiece is the Hülâsatü?ş-Şürûh named, 6 volumes and 1420 sheets Masnavi commentary. This comprehensive work, through the eyes of the Nakşî sufi interpretation of the terms of Masnavi has a distinguished place among the other Masnavi commentaries. Unfortunately, there has not been a serious study on Hülâsatü?ş-Şürûh. Scholars do not know this work enough. His commentaries are most important works in ten works of Mehmed Murad. He has written commentary to poems of representatives of the Sebk-i Hindî, Sâib-i Tebrizî and Mevlânâ Şevket-i Buhârî. Additionally, he has written commentary to Attar?s Pend-nâme. These commentaries have been written by a received good education and the environment in sufi. Examination of these works in terms of sufi literature, literary-mystical depth is reached Mehmed Murad is very important to understand.Key Words: Masnavi, Mehmed Murad Nakshi, Murad Molla, Pend-name