Türk romanında flanör düşüncenin eleştirel iki yorumu: Aylak Adam ve Aylaklar

Abstract

Bu çalışma, modernitenin oluşturduğu tiplerden biri olan aylakların, Türk romanına etkisini Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam ve Melih Cevdet Anday'ın Aylaklar eserleri üzerinden incelemektedir. Moderniteyle gelen değişimlerin mekâna, zamana, topluma ve bireye etkisinin ele alındığı ve modernleşmenin, başkenti olan Paris'ten başlayarak, edebî eserlere ve Türk edebiyatına tesirlerinin irdelendiği tez, aylaklığa karşı toplumdaki iki farklı bakış açısını ortaya koymaktadır. Paris modernleşmesinin ardından, modern olana alışma sürecinde ortaya çıkan yeni tiplerden flanörün aylaklığı, bazı eserlerde modern olana başkaldırı ve bir duruş olarak görülürken, bazı eserlerde flanörler bir meşgaleye sahip olmamasıyla yerilir. Tez, aylaklığa bakışın Türk romanında da aynı şekilde teşekkül ettiğini ileri sürer. Bu görüşlerden elde edilen ise, Türk romanında aylaklık durumunun iki kutbunu gösteren Aylak Adam ve Aylaklar'ın flanör düşünce ve çalışma felsefeleri bağlamında incelenerek; dönem romanlarında toplumun yeniye, yeni çalışma tarzlarına, aylaklığa ve mirasyediliğe olan tavrıdır. Aylak Adam'da aylaklığın bazen bir başkaldırı bazen de toplumun dışlamasına bağlı olarak bireyin yabancılaşması sonucu ortaya çıkan bir durum olarak verildiği ve kahramanın aylak olmasının ona ait olumsuz bir durum olmadığı roman bağlamında açıklanmıştır. Aylaklar romanında ise, birden fazla aylak karakterin aylaklık durumlarının olumsuz olarak gösterilmekten öte, işsizliğin büyük bir eksikliğe tekabül ettiği, romana dayanarak ileri sürülmüştür, roman Marks'ın Fransa'daki başıboşlar için kullandığı ve geliştirdiği lümpen kavramıyla bağlantılar kurularak değerlendirilmiştir.

This study is an inquiry into flaneries, which is a new figure that emerges with modernization, and into the ways in which the flaneires effect Turkish novel, particularlythrough the novels Aylak Adam, written by Yusuf Atılgan and Aylaklar, written by Melih Cevdet Anday. The thesis aims to consider the modernization together with the changes, those to be concerned in relation with the shifts on the concepts of time, space and individuals. I attempt to analyze how these very changes influence the Turkish literature, in general, and the Turkish novel, in specific.Having handled the modernization from its beginnings in Paris, I intend to assert two main approaches towards the figure of flaneire in societal sense. Inside the adaptation process that is followed by the Paris modernization, the figure of flaneire is tend to be considered either as a figure of rebellion, or, it is critized for being lack of the feeling and the act responsibility. So, the thesis asserts that the main approaches towards the flaneire is projected into the literature as well as the same. What is collected as a result of this diversity, I attempt to consider the novels Aylak Adam and Aylaklar as the two poles of flaneire thought. I intend to comprehend the adaptation process of modernization, as reflected into the novels Aylak Adam and Aylaklar with regard to flaneire thought. Following this map, I discuss the ways in which the society produces to survive in order to adapt what is new, and what is mainly thought about the figures of flaneire and heir. Based upon the novel Aylak Adam, it is explained that being a flaneire does not simply signify negativity, but represents either rebellion or alienation, related to the exclusion by the society. In the novel Aylaklar, among various representatives of flaneire, the figure is represented rather than basically being a negative figure, but as a figure in order to highlight the unemployement as a major deficiency.The novel is mainly evaluated with regard to the concept of `lumpen` that Marx had created and improved, for those who was roving in France.