İktidar-dil ilişkisi bağlamında Oğuz Atay`ın Tutunamayanlar romanı üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışmada, modern toplumda iktidarın tezahürleri üzerinde duran Michel Foucault'nun iktidar kavramından yola çıkılarak, Oğuz Atay'ın `Tutunamayanlar` romanındaki iktidar odakları belirlenmiş ve iktidarın kullanmış olduğu otoriter dilin Atay tarafından ne şekilde yıkıma uğratıldığı verilmeye çalışılmıştır. Mutlak doğru olduğu iddiasıyla ortaya çıkan ve kendi meşruiyetlerini korumak adına bütün sesleri susturarak teksesli bir yapıya bürünen her türlü iktidar odağının karşısında konumlanan Atay, kullanmış olduğu ironik dil, parodi ve pastiş gibi postmodernist tekniklerin yazara sunmuş olduğu imkanların ışığında bu yapıyı derinden sarsmaya çalışmıştır. Batı karşısında gecikmiş bir modernlik yaşayan Türkiye'nin kültürel iklimi de bir krize doğru sürüklenmiş ve bunun bir alametifarikası olarak mihenk noktasını kaybeden Türk modernleşmesi giderek otoriterleşen teksesli bir iktidara dönüşerek gerek birey gerekse de toplum üzerinde baskıcı bir dil yaratmıştır. Atay, bir yandan bu baskıcı dili yıkıma uğratma çabası içerisine girerken, bir yandan da geleneksel kurumların, otoriter ve ezberci diline eleştiri getirebilmiştir. İktidar, bireyin maduniyetini dil yoluyla –iktidarın oluşturmuş olduğu otoriter ses- yaratırken, Atay da iktidarın dilini onun kullanmış olduğu dil üzerinden ironik bir anlatımla yıkarak, iktidarın dilini itibarsızlaştırmış ve bu ciddi dili gülmenin dönüştürücü gücüyle yıkıma uğratmaya çalışmıştır. Bu bağlamda, çalışmamızda, `Tutunamayanlar` üzerinden belirlediğimiz iktidar odaklarının Atay'ın diliyle hangi noktalarda ve ne şekilde yıkıma uğratıldığını vermeye çalışıyoruz.

In this work, power centers in Oğuz Atay's novel ''Tutunamayanlar'' have been identified based upon the term ''power'' by Michael Foucault who dwells on the appearance of power on modern societies and ''how the authoritarian language of power centers was destroyed by Atay'' has been tried to be shown. Atay , who positions himself against every kind of power center , which comes out claiming that there is an absolute truth and turns into a one-voiced structure silencing all the voices to protect their own legitimacies , has tried to give a deep shock to that structure in the light of opportunities that the post modernist techniques he uses such as ironical language, parody and pastiche presents to the author . Turkey, which goes through a late modernity against the Western societies, has also lost its cultural climate dragging into a crisis and as a trademark of this, Turkish modernization which lost its touchstone, has created an oppressive language on both individuals and societyx, turning into a one-voiced power getting authoritarian slowly. Atay, has also made criticism on the authoritarian and rote teaching language of traditional foundations while trying to destroy that oppressive language. While the power creates the subalterns of individuals through the language – the authoritarian voice created by the power -, Atay has disgraced the language of the power and attempted to destroy this staid language with the transformative force of laughing, destroying the language of the power through an ironical manner of telling. In this case, in our work, we are trying to show how and where the power centers, which we had determined through `Tutunamayanlar`, were destroyed by Atay's languauge .