Gölbaşı (Adıyaman) ağzı

Abstract

Ağız çalışmaları ülkemizde XIX. yüzyılın sonlarında yabancı bilim adamlarınca yapılmaya başlanmıştır. Ülkemiz bilim adamlarının sahaya XX. yüzyılın ortalarında yönelmeleriyle önemli bir adım atmışlardır. Her ne kadar çalışmalar başlamış olsa da Türkiye Türkçesi ağızlarında bakir pek çok yer bulunmaktadır. Türk dili açısından ağız çalışmaları önemli araştırmalar bünyesinde yer almaktadır. Yöneldiğimiz Adıyaman yöresi ağızları hakkında birkaç yüksek lisans çalışması mevcuttur. Ancak Gölbaşı ilçesi ile ilgili herhangi bir ağız çalışması söz konusu olmadığından bu ilçe tez çalışması olarak ortaya konuldu.Yaptığımız çalışmada Adıyaman yöresinin Gölbaşı ilçe merkezi, belde ve köylerinden 30 kayıt alınarak derlenmiştir. Gölbaşı ilçesi Adıyaman?ın batısında yer alıp, 8 ilçesinden biridir. Alınan derlemeler Türk Dil Kurumu?nun benimsediği ve A. B. Ercilasun?un önerdiği transkripsiyon işaretleriyle transliterasyonu yapılmıştır. Tez çalışmam 5 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler ?Giriş?, ?Ses Bilgisi-Şekil Bilgisi?, ?Sonuç?, ?Metinler? ve ?Bibliyografya? şeklinde ortaya konulmaktadır. ?Giriş? bölümünde ilçenin tarih, coğrafya, iklim, nüfus ve iktisadi özelliklerinin ağız yapısını etkiledikleri yönleriyle bilgiler sunulmaktadır. ?Ses Bilgisi? bölümünde ?Aybastı Ağzı? dikkate alınarak, Prof. Dr. Mehmet Aydın?ın yaptığı çalışma ve ?Şekil Bilgisi? bölümünde de ?Kütahya ve Yöresi Ağızları? Prof. Dr. Tuncer Gülensoy?un yaptığı çalışma örnek alınıp kapsamlı bir inceleme yapılmıştır. Üçüncü bölümde, Gölbaşı ağzının inceleme neticesinde Türkiye Türkçesi ağızlarındaki yeri, konumu belirlenmiş ve çıkan sonuçlar maddeler halinde sıralanmıştır. Dördüncü bölümde ise transliterasyonu yapılmış metinlerin alındığı yerler, isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Son bölümde yararlandığımız kaynaklar sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Gölbaşı, Türkiye Türkçesi ağızları, Türk dili, ağız, ses bilgisi, şekil bilgisi

Dialect studies in Turkey were initiated by foreign scholars at the end of 19th centrury. An important step was taken, when Turkish scholars approached to the field in the midst of 20th century . Even though dialect studies in Turkey had already been started, there is still a plenty of regions that have not been studied in terms of Turkish dialects. Dialect studies in relation to Turkish language have been among important research. There exists a few master theses regarding dialects of Adıyaman region that we focused in this study. However, since there is not any research concentrating on Gölbaşı, this county is selected as the focus of this study.This thesis consists of 30 speech records from central Gölbaşı, its towns and villages. Gölbaşı, one of eight counties of Adıyaman, is located in the west of Adıyaman. Records are transcribed according to transcription style suggested by A. B. Ercilasun, which is also adopted by Turkish Language Association.This thesis is composed of five chapters. These chapters are ?introduction?, ?phonology-morphology?, ?result?, ?texts? and ?bibliography?. In the introduction, we provide some information about how history, geography, climate, population and economic features of the county affect its dialect. In phonology chapter, a comprehensive examination is employed toward ?Aybastı Dialect? by taking the study of Prof. Dr. Mehmet Aydın as an example. In morphology chapter, a comprehensive examination is employed toward ?Kütahya Dialect? by taking the study of Prof. Dr. Tuncer Gülensoy as an example. In the third chapter, the role and position of Gölbaşı dialect in Turkish dialects of Turkey is determined and results are enumerated. In the forth chapter, places that records were taken from are presented in alphabetic order. The last chapter includes references.Key words: Gölbaşı, Turkish dialects of Turkey, Turkish language, Dialect,Phonology-Morphology