Atatürk Dönemi Yurt Bilgisi ders kitaplarının eğitim felsefesi ve sosyolojisi açısından değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı Devleti'nin yenileşme hareketleri ile başlayan ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında ivme kazanan eğitim çalışmaları Atatürk Dönemi'nde toplumsal yaşamın her alanına yansımıştır. Dönemin ders kitapları da bu eğitim çalışmalarından ve onların dayandığı köklü düşünsel düzeyden etkilenmiştir. Vatandaşlık eğitiminin temelinde yer alması sebebi ile Yurt Bilgisi dersi söz konusu eğitim düşüncelerinden en çok etkilenen derslerin başında gelir. Bu sebeple bu araştırma için Yurt Bilgisi ders kitapları seçilmiş, eğitimin felsefî ve sosyolojik boyutundan hareketle bu ders kitaplarındaki eğitim tasavvuru ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma için öncelikle Millî Tâlim ve Terbiye Dâiresi tarafından onaylanmış Yurt Bilgisi ders kitapları tespit edilmiş, bu kitaplar yıllara göre tasnif edilmiş, içerik açısından en zengin olan ve en uzun süre okutulan ders kitapları araştırmaya dahil edilmiştir. Ardından söz konusu dönemde var olan eğitim felsefesi ve sosyolojisi akımları belirlenmiş ve bu akımların ana unsurları saptanmıştır. Seçilen ders kitapları bu unsurlar çerçevesinde incelenmiştir. Araştırma sonucunda Yurt Bilgisi ders kitaplarının realist eğitim felsefesine yakın olduğu, dönemin müfredat programlarında hedeflenen pragmatist unsurların ders kitaplarına yansıtılamadığı ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra ders kitaplarında baskın olan pedagojik görüşlerin, dönemin ihtiyaçlarına ve hedeflerine bağlı olarak, felsefe yerine sosyoloji temelli oldukları saptanmıştır. Buna göre söz konusu ders kitaplarının, işlevselci eğitim sosyolojisine bağlı olduğu ortaya çıkmıştır. Söz konusu akımın temsilcisi Émile Durkheim'ın pedagojik görüşlerinin temelinde yer alan iş bölümü, devlet ve toplum arasındaki hak ve vazife akdi, öz disiplin, sosyal gruplara bağlılık gibi unsurlara ders kitaplarında sıklıkla rastlanmış, bunun yanı sıra Durkheim'ın ahlak kuramının da ders kitaplarında yer aldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İşlevselci Eğitim Sosyolojisi, Pragmatist Eğitim Felsefesi, Malumat-ı Vataniyye

Educational activities which had started with innovation movements of Ottoman Empire and gained speed in the first years of the Republic were reflected on every social sphere in Atatürk Period. The textbooks in that period were also affected by these educational activities and the rooted intellectual level they are based on. Since citizenship education is in the basis of Civics class, it is one of the main classes which is affected the most by the mentioned educational ideas. For this reason, Civics textbooks are selected for this study and the concept of education in these textbooks are tried to be presented in terms of philosophical and sociological dimension of education. For the study, first of all, the Civics textbooks approved by the Turkish Education Board are determined, these textbooks are classified by year, and the textbooks which are the most contentful and taught for the longest are included in the study. Afterwards, the movements of philosophy and sociology of education existed in the period aforementioned are determined and the main elements of these movements are ascertained. The selected textbooks are studied according to these elements. In consequence of the study, it becomes evident that Civics textbooks are closer to realist philosophy of education and pragmatist elements targeted in the curriculum in the period are not reflected on the textbooks. In addition, it is determined that pedagogical ideas dominant in the textbooks are based on sociology rather than philosophy according to the needs and targets of the period. Therefore, it is understood that the mentioned textbooks are based on functionalist sociology of education. The elements such as division of labour, contractual rights and duties between state and society, self-discipline and dependence on social groups which are the basis of Emile Durkheim's – the representative of the aforementioned movement - pedagogical ideas are frequently seen in the textbooks and it is determined that Durkheim's moral theory is also included in the textbooks. Keywords: Functionalist Sociology of Education, Pragmatist Philosophy of Education, Malumat-ı Vataniyye (Civics)