15-16. yüzyıllarda Osmanlı toplumunun iktisat zihniyeti

Abstract

ÖZET Siyasi bakından XV. ve XVI. yüzyıllar Osmanlı İmparatorluğu için en yüksek devirlerdir. Ne var ki aynı dönemler, Osmanlı zihniyetinin çözüldüğü devirler olarak da dikkati çekmektedir. Bu bağlamda işaret edilmesi gereken ilginç bir nokta sudur: XV. Yüzyıl ve sonrasında Ban Avrupa ülkeleri kapitalist düşünceye ulaşırken Osmanlı İmparatorluğu feoldal zihniyete mirasçı olmuştur. Gerçekten, XV. ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı İktisat hayatına genel olarak bakıldığında sözü edilen olayın tezahürleri apaçık görülmektedir. Yönetici kesimden en alttaki halka kadar hemen herkes, çalışmaya soğuk bakmaktadır. Servetin kendi adına bir değeri yoktur. Servete ancak daha yüce amaçlar için önem verilmektedir. Kelimenin tam anlamıyla servetin hemen her tabakada sosyal bir fonksiyonu vardır. Özellikle yönetici kesim için bu olgu, vazgeçilmez bir tutumdur. İktisat dünyasındaki çözülme en açık veya yoğun şekilde esnaf teşkilatında görülmektedir. Fütüvvet'in bir devamı olan loncalar, `Kapalı- Durgun` iş ahlakının dışına çıkamamışlardır. Usta- Çırak ilişkilerinin kati düzeni içinde Mite, miktara tercih edilmiştir. Geniş halk kesimleri düşünüldüğünde iktisadi faaliyeti kuşatan hisbe kuralları yüzünden ferdin teşebbüs şevki kırılmıştır. Kısaca, Osmanlı Toplumu XV- XVI. Yüzyıllarda kapitalist İktisat zihniyetine ulaşamamıştır.

ABSTRACT Ottoman Empire was in its peak m terms of both economy and politics in XV - XVI. th centruy. However the same period is also a turn over for Ottoman comprehension. In this contex, it is necessary to point out the fact that in XV and post XV the centruy Western Countries had come to the stage where they could have capitalistic mode of production, While Ottomans were inheriting feudal mind. In fact, When we look at Ottoman economic mind and life in XV and XVI. th Centuries, implications of the event in question can be seen easily. From ruler class to the ruled ones everybody was not eager to work. They evaluated wealth just in terms of the purpose that it serves. In the fullness of the word, wealth had a function of political advantage. This is the case for ruling class in particular. The dissolvalion of economic life Ottomans is seen in the guild system apparently. Guild which is considered as being continuation of Futuvva represented closed and stangnant bussiness mind. In the relationship between foreman and apperentice, the quality was preferred to the quantity. When the large population is taken into accaunt, due to the rules encompassing all the economic activities eagerness of the people to take initative was diminished. In short, during XV-XVI. th century people couldn't come to the stage where they could have capitalistic economic mind.