1980 sonrası Türkiye`de ihracatın yapısını değiştirmeye yönelik uygulanan politikalar ve sonuçları (1980-1994)

Abstract

ÖZET 1980 sonrası Türkiye'de ihracatın taran ürünleri ağırlıklı yapısını sanayi ürünleri lehine değiştirmek için, ihracata yönelik bir sanayileşme stratejisi tercih edilmiş, bunun için de çeşitli politikalar uygulanmıştır. Bunlar içerisinde en önemlileri ihracatı teşvik politikası, döviz kuru politikası ve ithalat politikasıdır. 1980 sonrasında ihracat, özellikle de sanayi ürünleri ihracatı, çok çeşitli teşvik araçlarıyle desteklenmiştir. Bunlar arasında vergi iadesi, ihracat kredileri, diğer vergi indirim ve muafiyetleri vb. teşvikler, 1980'li yıllarda etkili olurken, GATT Sübvansiyon Kodu'nun imzalanıp parasal teşviklerin kaldırılmasıyla, 1990'h yıllarda Eximbank kredileri önemli bir teşvik aracı durumuna gelmiştir. Ayrıca 1980'li yıllarda düşük değerlenmiş döviz kuru politikası uygulanarak ihracata ek bir teşvik sağlanmıştır. Bunun yanında ithalatta liberalizasyona gidilerek, ithalat tamamen libere edilmiş, kotalar kaldırılmış ve gümrük vergileri indirilmiştir. Uygulanan bu politikalar sonucunda ihracat hızlı bir artış göstermiştir. İhracatın GSMH'ya ve dünya ihracatına oram dönem boyunca hızla artmıştır. İhracattaki bu hızlı artış sonucu, dış ticaret açığı 1980'li yıllarda büyük miktarda azalmış, 1990'h yıllarda ise aşın değerlenmiş döviz kuru politikasının etkisiyle, ithalatın hızlı artması sonucu açık fazlalaşmıştır. Dış ticaret hadleri 1980-1994 döneminde, 1985 yılına göre Türkiye lehine gelişme kaydetmiştir. Dönem boyunca ihracatın yapısı önemli oranda sanayi ürünleri lehine değişmiştir (%85). Aynı dönemde ihracatın ülkeler itibariyle dağılımında da bir çeşitliliğin yaşandığı görülmüştür.

ABSTRACT Before 1980's Turkish export products concentrated on agricultural goods. This export structure exposed the country with great balance of payments problems and therefore low growth rates. To solve these problems, a number of policies, such as export incentives, undervalued exchange rates and import liberalisation policies, were implemented after 1980. In 1980's, as an export incentives, tax returns, export credits, other tax subsidies and exemptions were carried out. After the GATT Subsidy Code were signed in 1985, monetary export incentives were abolished gradually. We see Turk Eximbank credits as the most important incentive tool after 1990. Addition to this policy, export incentives were reinforced by undervalued exchange rate policy in 1980 - 1994 period, especially during 1980's. Moreover, depending on import liberalisation policies, imports were completely liberated, quotas were removed and tariffs were decreased. As a result of these policies, the target was almost realised. That is, foreign trade balance was nearly carried out, especially in 1980's. The terms of trade has changed in positive way when we compare with 1985 base year. The share of industrial products in total exports was increased at a desired level (85%). But, overvalued exchange rate policy implemented after 1989, caused undesired developments, such as foreign trade deficits, and increases in imports, hi conclusion, it is seen that, export incentives needed to be used with real exchange rates in order to reach desired aims.