Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan aşiret, şeyh ve ağa oluşumlarının yönetsel sosyoloji açısından incelenmesi

Abstract

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Türkiye genelinde görülmeyen farklı bir sosyal yapı söz konusu. Duverger'in ifade ettiği `devletsiz toplum` modeli yöre insanı tarafından adeta benimsenmiş bulunmaktadır. Çünkü devletin yapamadığını Ağa, Şeyh, Bey gibi bir resmi statüsü olmayan insanlar yapmaktadırlar. Bu da yönetim mekanizmasında kargaşa ve alışık olmadığımız bir anlayışı doğurmaktadır. İşin ilginç tarafı ise yöre insanı yukarıda ifade etmeğe çalıştığımız gibi resmi statüsü olmayan insanlardan memnun olmadığı halde bir aşirete mensup olmayı ve o aşiret reisinin büyüklüğüyle övünmeyi büyük bir erdemlilik olarak görmektedir. Şeyhliğin ve ağalığın oluşturduğu sacayağının diğer bir adımını aşiret olgusu oluşturmaktadır. İşte doğu ve Güneydoğu insanının sosyal yapısı bununla içiçedir. Çünkü halkın sırtından geçinen bu müessesenin insanları, halkı `aşiretçilik` şemsiyesi altında idare etmeye devam etmektedirler. Bu şemsiye `milletleşmenin` önünde bulunan en büyük engel ve gayri resmi bir şekilde kurulan müessesenin en büyük dayanağıdır. Doğu ve Güneydoğu'nun kalkınması için evvela çok büyük miktarda toprak sahibi olan bu ağaların ve şeyhlerin eski anlayışı sürdürmelerinin yerine, sosyal değişmeyi, teknolojik ilerlemeyi ön plana çıkarmaları gerekir. Bu, bölge kalkınmasını daha da kolaylaştıracaktır. Bölgenin kalkınmasında ikinci, belki de en önemli etken zihniyetle ilgilidir. Yıllardan beri Doğu ve Güneydoğu'yu geriye götüren, kalkınmasını engelleyen zihniyet değişmediği müddetçe bölgede yaşayan insanlar rahat edemeyecektir. Eğer bölgede işsizlik varsa, fakirlik varsa bunun sebebi `girişimciliğin` olmamasıdır. Girişimciliği de önleyen en büyük engel yılların birikimi olan bu zihniyettir. Bunun için eğitim tabana yayılmalı ve bu zihniyetin izalesine gidilmelidir. Ancak bunun çok zaman alacağı açıktır. Diğer yandan Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması yıllarında olduğu gibi, kalkınmanın; eğitime ek olarak İktisadi Devlet Teşekküllerinin yörede oluşturulması ile desteklenmesi gerekir. Aynı zamanda yöre özelliğini gözeten bir toprak reformu ile mevcut olumsuz sosyal ve ekonomik yapı olumlu yönde etkilenebilir. Şüphesiz özel Teşebbüsün teşviki de gerekir. Ancak bu teşviklerle 74 yıllık cumhuriyet tarihimizde yeterli değişim bu bölgede sağlanamamıştır.

In the easieni and south eastern part of Anatolia a very distinquishied as well as uncommon social structure became manifested for conturies. A socialogial model formulated by D u verger and expressed as `society with no slate` has been maintained by the ragion's inhabitants. Because some people who are atributed with qualities and ranks scuh as Aga, sheik, and Bey, by > the society, undertake the resposibility of doing the state's burden. This chaos in the administrative mechanism and a different kind of understandng in the state's affairs. The interesting particularity of the region's inhabitants is that they are very much proud of being under the ranks of those people who are esteemed with such titles in spite of the fact that they are not pleased with them. Together with ranks such as sheik an aga there stands another phenomenon for the region: This, is named the rank for tribe leader, the aga. Thus the life of the inhabitants living in lehese areas are interdependent with such realities. Because of this social structure the people who prey on the inhabitants through such institutions reign them in the name of tribalizm such an institution is the greatest obstacle for nationalization and the biggest foundation for such institution which was founded illegally: if the region is becoming developed by the authorities there should be given some points of views to those people to keep pace with the technological developments and the idea of modem society with a ehangeably moving structure: this wooud lead the societal developments. All over the region. The second and probable the most important aspect is that the occurences in the region is interdependent on this mentality. Unless the mentality which has become one of the great ciliches of our times is changed the region won't be developed. If there is a powerty in the region this is because of the obsence of the enterprises. THe mentality which is a great obstacle for such process is the. ?unlated point of views. For that reason the education should exiensified to every ->i;iu-s especially to the lower stratas of the society: and such a mentality should '». imposed on the inhabitants. This would take a long time but no remedy woold '».. l>iiime/cepi for thai.