Ahmed Cevdet Paşa`nın hayatı, devlet adamlığı ve yönetimle ilgili görüşleri

Abstract

ÖZET Ahmet Cevdet Paşa Osmanlı devletinde bir çok karışıklığın ve değişikliğin hüküm sürdüğü bir dönemde yaşamıştır. Devlet yapısında batılılaşma şeklinde tezahür eden bir yenileşme, dönüşüm vardır. Bu yenileşmenin lokomotifi devlet olmakla birlikte toplum yapısını da ciddi manada etkilemiş, bir çok alanda ikilemin yaşanmasına sebep olmuştur. Cevdet Paşa böyle karmaşık şartlara sahip bir dönemde Bilim adamı ve Yönetici olarak devlete ve topluma önemli hizmetler vermiştir. Ahmet Cevdet Paşa medrese kökenli olup iyi bir medrese eğitimi almıştır. Daha sonra mülkiye sınıfına intisap etmiş, çok değişik üst düzey görevlerde kamu yöneticisi olarak çalışmıştır. Tanzimat sonrası Osmanlı Devletinin yeniden yapılanmasında önemli görevler almış Tanzimatın `Kanun yapıcısı` unvanını kazanmıştır. Vilayet Nizamnamesi, Arazi Kanunnamesi, Mecelle gibi çalışmalar onun gayretiyle vücuda getirilmiştir. Cevdet Paşa müesseseleşmeye ve müesseselerin tanzimine büyük önem vermiştir. Defalarca Adliye Nizamlığında bulunmuş Adalet mekanizmasına, mahkemelere işleyiş ve sistem olarak çok katkılarda bulunmuştur. Özellikle Nizamiye mahkemelerinin tesisinde akıllıca hareket ederek muvaffak olmuştur. Mecelle Ahmet Cevdet Paşa'nın vücuda getirdiği bir eserdir denilse mübalağa sayılmaz. Maarif hayatına katkıları ve kazandırdıkları ayrı bir inceleme konusudur. Bir çok okulun açılmasını ve maarif teşkilatının ıslahını temin etmiştir. Darul mualliminin ilk müdürlüğünü yaparak o dönemin modern eğitim müesseseleri için öğretmenlerin yetiştirilmesine katkıda bulunmuştur. Ahmet Cevdet Paşanın en bariz vasıflarından birisi de düşünce adamı ve müellif olmasıdır. Encümeni Daniş üyeliğinde bulunduğu dönem zarfında kültür hayatımıza çok önemli eserler kazandırmıştır. Cevdet Paşa otoriter, diktacı bir devlet yapışım reddetmekle birlikte Hilafet ve Saltanatı tasvip eder. Hatta bir kudsiyet atfeder. Devletin temel yapısının bozulmadan teenni ile ıslah edilmesine taraftardır. Osmanlı devletinin kendini yenileyerek eski gücüne ulaşabilmesi için iki unsur üzerinde durur; Kanunu kadime riayet ve çağın gereklerini yerine getirmek. Düşüncelerinde İslamın tesiri bütün kuvveti ile hissedilebilmektedir.Halktaki ve devlet adamlarındaki yozlaşmanın İslam ahlakının yaygınlaştırılması ve islam düşüncesinin taassubtan uzak bir şekilde işletilmesi, canlandırılması ile mümkün olacağına inanır. Medeni milletlerdeki gelişmelerin bünyemize adapte edilerek alınması gerektiğini ifade eder. Eserlerinde, özellikle Tezakiri Cevdet ve maruzatta devlet adamlarının ve kamu yöneticilerinin faydalanabileceği bir çok tespit ve tavsiyeleri vardır. Cevdet Paşanın bu tespit ve tavsiyeleri derin tarih bilgisi ile devlet tecrübesine dayanmaktadır. Dış politika ve dünya siyaseti ile ilgili düşünceleri çok isabetli ve Hariciyecilerimizin istifade edebileceği niteliktedir. Ahmet Cevdet Paşa İslam ahlakı ile derin kültürünü ve tecrübesini devlet adamlığına taşıyabilmiş, son devrin nadir devlet büyüklerinden birisidir. Vefatıyla ailesine pek miras bırakamamıştır. Ancak Türk kültür hayatına zengin bir hazine bırakmıştır. Ahmet Cevdet Paşa hayatı, uygulamaları ve eserlerinde birçok araştırmaya konu olabilecek özelliktedir.

SUMMARY In the time of Cevdet Paşa lived there was a great conflict and improvements in the Ottoman Empire. The improvements was done by the goverment but it also effected the life of the people and caused alot of confusion between the people in his time. Ahmet Cevdet Paşa had worked as a scientist and a maneger in these conditions. He educated at a moslem school and had a good education. Later he finished the school for civil servants. He has teken important duties. He had important duties during the reforms done by ottoman Empire. That's why people called him as `lawgiver`. Cevdet Paşa gave great importance to the reforms of Ottoman Empire. He spent great encouragement to form new schools. He worked in a lot of new universities as a director.