Üretim teknolojilerindeki yeni gelişmelerin maliyet muhasebesine etkileri ve TOYOTASA A.Ş.`de bir uygulama

Abstract

ÖZET Üretim, insan gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik mamul ya da hizmet meydana getirme faaliyeti olup, gönümüzde insanların gereksinimleri de daha karmaşık bir hal almıştır. Tüketici bilincinin kalite konusunda yoğunlaştığı ve insan gereksinimlerinin dünyanın her yerinde bütün insanları aynı şekilde etkilediği bir tüketici kültürü oluşmuştur. Küresel rekabet ortamında da işletmeler için miktar ve karla birlikte kalite temel hedef haline gelmiştir. Kitle üretimin yerini birim üretim almış, üretimde çeşitlilik ve esneklik stratejileri önem kazanmıştır. Avrupa ve Amerika'da, petrol krizi yıllarında bir çok işletmenin büyük bir sıkıntı geçirdiği ve küçülme gösterdiği dönemde Japon Toyota otomotiv işletmesinin bu krizi yara almadan ve daha önemlisi büyüyerek geçirmiş olması, dünyanın dikkatini Japon Üretim Felsefesi olarak ifade edilen Tam Zamanında Üretim Sistemine çekmiştir. TZÜ sistemi, maliyetleri azaltmak için tek tip ve büyük çaplı üretim yerine, ürün çeşidini artırarak insan gereksinimlerine cevap verebilecek kalitede mamul üretimini hedef almıştır. TZÜ felsefesi, küçük partiler halinde ürünün belirli bir ürün hattından yüksek kaliteyle kısa bir zaman dilimi içerisinde tamamlanmasını sağlamaktadır. TZÜ sisteminin uygulanması ile envanterlerde, yan mamul ve mamul stoklarında, işgücü, satışların maliyeti ve kalite iyileştirilmesinde büyük gelişmeler sağlanmaktadır. Sıfır stokla üretimi temel alan TZÜ sistemine geçilmesi, geleneksel üretim sistemlerinde köklü değişikliklerin yapılmasını gerektirmektedir. TZÜ sistemine geçilmesi ile mamulün yolculuğu basitleştirilip kısaltılmakta, envanterler azalmakta, kalitenin arttığı ve yöneticilerin bakış açısını değiştirdiği ortamda mamul maliyet bilgi sistemleri de bir kısım değişiklikler zorunlu hale gelmiştir. Geleneksel maliyet muhasebesi, TZÜ ortamında ürettiği bilgi yetersiz olmakta, çok farklı mamulgruplarından oluşan TZÜ ortamında geleneksel maliyet muhasebesi sistemine göre kayıt tutmak çok zor ve karmaşık olmaktadır. Yeni üretim teknolojilerinin uygulandığı ortamlarda işlem sürecinden bilgi sağlamak yerine işlemin doğal gidişiyle hesap akışını birbirine uyduran bir sistemle muhasebe basitleştirilmektedir. Bu da doğal maliyet muhasebesi sistemini değiştirmektedir. TZÜ ortamında iki maliyet unsuru olan `Direkt Hammadde ve Malzeme Maliyetleri ` ile `Dönüşüm Maliyetleri` vardır. Sistemde direkt hammadde ve malzeme dışında kalan tüm maliyetler dönüşüm maliyeti hesabında izlenmektedir. TZÜ ortamında bir çok maliyetin direkt olarak izlenebilmesi mamul maliyetlemesinin doğru olarak saptanabilmesini sağlamaktadır.

ABST&4CT For reducing cost, instead of single type and big scale production JIT production system us targeting product manufacturing which gives response to human needs by increasing product variety. JIT philosophy supplies to complete the product as small groups in a short period and with high quality. By applying JIT system, lots of important improvement are realized in; inventories, compounds and finished goods stocks, labour, the cost of sales and improving qality. Transforming JIT production system which uses the principle of zero stock, requires radical modifications in traditional manufacturing systems. By converting JIT system, travel of product is simplified and shortened, inventories are reduced. In the environment which quality rises and manegers perspectives change, at the product cost information system same modifications are that is produced in JIT environment by traditional accounting is becoming insufficient. According to traditional cost accounting system, registering is very difficult and very complex in JIT environment which is constituted very different product groups. The simplification of accouinting system in JIT environment, is made by an accounting method that fits operations natural process and accounting flow instead of taking information from operation process. So, it changes naturel cost accounting system. There are two cost factors in JIT environment `Direct Material Cost` and `Conversion Cost`. In this system, except for direct material, all costs are traced in conversion cost account. In JIT environment directly tracing lots of costs is resulted by setting product costing correctly.