Ekonomik kalkınma stratejileri ve Azerbaycan`ın ekonomik kalkınması için bir model denemesi

Abstract

11 ÖZET Azgelişmiş ülkelerin kalkınma sorunlarının gündeme geldiği II. Dünya Savaşı sonrasından bu yana, başlıca üç kalkınma stratejisi söz konusu olmuştur. Bunlardan ikisi iç pazara dayalı bir `büyümeyi` esas alırken, üçüncüsü, dışa dönük, dünya pazarıyla bütünleşmeyi esas almaktadır. Sanayi devrimi sırasında İngiltere ve yakın tarihlerde Hong Kong hariç olmak üzere, günümüz sanayi ülkeleriyle, kalkınmakta olan ülkelerin hemen hepsi, iç pazarları için üretim yapan ve henüz başlangıç aşamasında bulunan sanayilerini korumaktadırlar. Bu anlamda, çeşitli ülkeler arasında söz konusu korumacılığın şekli ve derecesi konusunda, farklılıklar bulunması da çok doğaldır. Nitekim, günümüz sanayi ülkeleri, çoğunlukla nispeten düşük gümrük tarifeleriyle yetinirken, kalkınmakta olan ülkeler, yüksek tarifeler veya miktar kısıtlamaları uygulamışlar, hatta bazı malların ithalini tamamen yasaklayarak, yabancı rekabetten korumaya çalışmışlardır. Gelişmekte olan bir ülkede ne tür bir sanayileşme ve dış ticaret stratejisinin seçileceği ithal ikamesi politikasını belli bir süre uyguladıktan sonra mümkün olmakta ise de, bu politikanın uygulanma süresi ve dozu da o ülkenin ödemeler bilançosu dengesini sağlamadaki başarısını büyük ölçüde belirlemektedir. İçe yönelik kalkınma stratejileri izlenmesinden kaynaklanan ekonomik kalkınmadaki yavaşlamalar, sonuçta bu stratejileri izleyen ülkelerin pek çoğunda, kaçınılmaz olarak önemli strateji değişikliklerine yol açmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin sorunu içe yönelik ve dışa yönelik sanayileşme stratejilerinden birini seçmek değildir. Diğer bir ifade ile, bu iki sanayileşme stratejisi arasında mutlak ve kesin bir ayrım yapmak doğru olmaz. Burada esas mesele sanayileşmede hangi stratejiye ağırlık ve öncelik verileceği değil, fakat bu iki strateji arasında tercih yapmayan aynı anda hem içe yönelik hem de dışa yönelik sanayilerin gelişmesiniIll sağlayacak karma bir stratejiyi bulmaktır. Bu tür bir sanayileşme stratejisini geçmişte Japonya uygulamış, son zamanlarda da Güney Kore uygulamaktadır. Bu yönleriyle Azerbaycan ekonomisinin genel görünümüne baktığımız zaman önümüze çıkan tablo şudur; Ülke doğal kaynaklar ve yeterli kadar kaliteli iş gücüne sahip olmasına rağmen eski sistemin vermiş olduğu düşünce yapısı ve azgelişmişliğin kısır döngüsü, ülkede kalkınma için çok önemli olan yatırımların yapılmamasına ve halen geleneksel üretim faaliyetleri, piyasa ekonomisinin gerektirdiği işletmecilik, müteşebbis anlayışının iyi bir şekilde kavranılmaması ve dolayısıyla tasarrufların yatırımlara dönüşmesinin iyi bir şekilde organize edilmemesi vb. ülkenin kalkınma fırsatlarına zarar vermektedir. Ekonomide düzenleyici bir devlet anlayışı ve bunun yanı sıra gerekli ekonomi politikalarıyla desteklenerek ekonominin kalkınması için gerekli plan ve projelerin uygulamaya konmasıyla ülkenin içinde bulunduğu darboğazlardan kurtulacağı ve iyi bir kalkınma hamlesi gerçekleştire bileceği açıktır.

IV ABSTRACT Since the secend world war which the problems of progress of underdeveloped countries came into agenda, the three main progres strategy have been gresent. Whik the two of them have been giving importarce to domestic markot, the third one has been giving importance to combine with foreign markot. During the industrial revolution, all countries, which arboth developd ve developing withart England and China, kept their industries that were intiritialstages and producing for their domestic markets. Therefore, it wasn't strange that there were some differences between type and count of the keepness. Thus, while todays industrial countries put not very hiyh customs tax, developing countries put very higli customstar. Even some of productions are stopped exportation to be kept foreiyn competition. Even if, in a developing country, to choose what kind of industrialization and foreign commerge strategy will be possible after import policy is applied in aperiod of time, application time and dose of the policy also effect the accomplishment of payments balance. Some covntries followed prograss strategies aimed at the inside. Thi, caused the ekonomic improvement to slow abown. In conseguence, this kind of countries had to change their strategies. The matter of developing countries is not to choose the progress strategy aimed at inside or outside. In other word this two strategies cannot be separated from one to another. The base matter is to tind a new strategy which uses both of the together. This kind of strategy wos applied by Japanies in the past and nowosdays, applied in South Korea. When Azerbaijan ekonomy is considered in the point of the view, it can be seen that the country cannot develop. There are lots of caures for this bad situatron. The first one of ther is that although the country hasnotural sources and human enough, the investments that will progress the counntry are not in application. The nedr ore is that the enterprising comprehension is not urderstood exactly. Forthis reason, possessions are not organized well and chonged into investments. With an organizer governmend comprehension in economy and necessary projects to progress the economy of country should be supported by economic policies. It is obvious thet it these ore opplied, the country will solve the economic problem and will realize a progress attach.