19. yüzyıl Türk edebiyatında batı etkisiyle başlayan ve gelişen Türkler

Abstract

ÖZET Osmanlı Devleti'nde en hızlı değişim 19.yüzydda meydana gelmiştir. Devlet iktisadî, siyasî, içtimaî ve edebî alanlarda önceki dönemlerden çok farklı ve çok geniş bir değişiklik yaşamıştır. Bu değişiklik bir gelişme şeklinde telakki edilse de Osmanlı Devleti'ni ayakta tutmaya yetmemiş; tersine onun hazin sonunu hazırlamıştır, özellikle 1860'tan sonra devletin siyasî ve içtimaî durumunda derin değişiklikler, mühim gelişmeler dikkat çekmektedir. Bu atılımlar, tabu olarak edebiyatta da kendini hissettirir. Artık Türk edebiyatı yeni bir dönemin içine girmiştir. Devrin aydınları Avrupa'ya özellikle de Fransa'ya giderek oradaki kültürü ve medeniyeti kendi memleketlerine taşıma ve ülkelerinde yaşatma gayretim göstermişlerdir. Bunda da genel olarak başarılı olmuşlarda:. Sonuçta, yepyeni bir anlayış modem bir kültür ve Batı çizgisinde bir edebiyat vücuda gelmiştir. Tanzimat devrinde Batı edebiyatı demek Fransız edebiyatı demektir. Bütün türlerde ilk tanınan ve örnek alınan yazar ve şairler bu edebiyatın temsilcileridir. Fransız edebiyatını tanıtan yazılar, yapılan tercümeler, edebiyat akımlarım (özellikle Klasizm'i, Romantizm'i, Realizm'i, Naturalizm'i ) örnek alarak yapılan bütün denemeler, bu devrin gazete ve dergilerinde yer almıştır. Tanzimat dönemi aynı zamanda ilklerin başladığı bir dönemdir. Pek çok yeniliklere bu devirde rastlanılır. Edebiyat alanında da ıslahat nevinden pek çok ilkler yaşamıştır. Gazete, roman, hikâye, şiir, tiyatro, makale vb. türlerindeki ilkler, daha sonraki edebî gelişmelere zemin hazırlamış, ışık tutmuştur. Bu dönemde ilk resmî gazete, ilk yarı resmî gazete ve ilk özel gazete yayımlanmıştır. Bu gazetelerde halkı aydınlatma amaçlı, çeşitli makaleler yer almıştır. Ülkenin pek çok yerinde gazete kültürü yavaş yavaş yayılmıştır.VI Türk aydınları, Batılı sanatçıların eserlerinden ilham alarak roman, hikâye, şiir ve tiyatro alanlarında edebiyatımıza yeni bir çizgiye taşımışlardır. Köy hayatı, esaret, cahillik, ölüm, ayrılık, aşk, taassub, hürriyet vs. kavramları 19.yüzyılın temel malzemeleri olmuştur. Ortaya konulan eserlerdeki muhteva ve dil, o dönemin kimliğini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Sanatçıların şahsî özellikleri ile eserleri arasında büyük ölçüde benzerlik vardır. Yaptığımız çalışmada Tanzimat edebiyatı dönemini, edebiyatı doğrudan ilgilendiren mahfillerle ele aldık. Zira araştırmamız esnasında, bu dönemde hayatın içinde olan her şeyin birbirleriyle yakından ilgili olduğu kanısına vardık. özellikle Tanzimat edebiyatının temelini teşkil eden edebî nevilerin oluşmasında, o dönemde meydana gelen hadiselerin ne kadar etkili olduğunu ifade etmeye çalıştık. Ortaya konulan edebi türlerin ve bu türlerin içerisinde edebiyatımızın tekâmül çizgisini yükselten, yeni bir edebiyatın doğmasına zemin hazırlayan eserlerin günümüzde de geçerliliğim devam ettiren unsurlarla çevrili olduğunu ifade etmek mümkündür. Çünkü bu ürünler 19.yüzyüdaki fikirlerin, sosyal hayatın seviyesini yükseltmiş ve edebiyatımızın terakkisine zemin hazırlamıştır.

vn ABSTRACT The most rapid changes in Ottoman Empire occured in 19th century. The government underwent very different and extensive alterations in this century when compared to previous eras, on financial, political, social and literative areas. Although these changes are thought as developments, they had not been enogh to keep the empire alive, on the contrary prepared its end. Especialy after 1860, deep changes and significant developmentscall attention in political and social life. These enterprises are also naturallysen in literature. From then on Turkish literature has entered into a new era. The enlightened people of the timewent to Europe and especially to France in order to bring their culture and civilization to their own country, and they efforted to to live the same kind of life in the Ottoman Empire. Generally. They had been succesful in doing this. Finally new understanding, a modern culture and a literature in the line of West came into being In Tanzimat Era, Western Literature means French literature. At all genres, the first famous writers amd poets who fected most people after them are represantatives of this literature. The texts Classicism, Romanticism, Realism, Naturalism) had ben taken as model, have taken place in the newspapers of the time. This era is the time of new beginnings. A lot of novelties are seen in this time. Also in literative area there are many pioneers which can be considered as reforms. Newspaper, novel, story, poem, theatre, article etc. Had been pioneers which had been base for the next generations. At the time, the first formal newspaper, the first formal and first private newspaper have been printed. In these papers many articles withthe purpose o enlightening people took place. The acquaintance with the newspaper spread to the most of the country.vm Turkish enlighteneds took their Western contemporaries as model and inspired by their works, they rote novels, stories, poems and theatral essays. The concpt as village life, impriosenment, ignorance, death, departures, love, bigotry, freedom tc. have been basic materials of the 19th cc literature. The contens and language of the works show the identity of time clearly. Ther is a great similarity between personal qualities and works of the artists. In our study we depicted the Tanzimat Literature with the resorts that interest literature directly. On the other hand during our research we concluded that at this time everthing in life was correlated with each other. Especially in the existance of the genres which are base of `Tanzimat Literature, the vents of the age had been very effective. It can be said that the literature genres and the best works in these genres and novelties which had constituted the base of a new literature were surrounded with teh elements which are still current in the contemporary literate. Because these products improved the ideas and social life of 19th cc and progressed the literature.