İşletmelerin performansını ölçme ve toplam verimlilik ve karlılık ölçme modelinin (AIPR modelinin) Tunçbilek Garp Linyitleri İşletmesinde bir uygulaması

Abstract

ÖZET Hiçbir işletme ya da örgüt, rekabetçi bir verimlilik düzeyine ulaşamadığı sürece, varlığını sürdüremez. Bu konuda başarılı olamayan şirketler, önce durgunluğa, daha sonra da iflasa mahkumdur. Bu bağlamda işletme düzeyinde verimlilik ölçümü sadece bir performans değerlendirmesi için değil, ulusal ekonomik ve toplumsal kalkınma için de uzun dönemde alınacak kararlara yol göstermesi bakımından önemli bir araçtır. Verimlilik belli bir dönem boyunca elde edilen mal ve hizmetlerin yani çıktıların aynı dönemde kullanılan girdilere oranı olarak tanımlanabilir. Verimliliğin ölçme ve değerlendirilmesine ilişkin çok sayıda model geliştirilmiştir. Genel olarak bu modeller, kullanılan girdi ve çıktıların ölçümleri bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Burada yapılan çalışma; verimlilik ölçme ile ilgili modeller ve Kurosawa'nin AIPR (Aggregate Index for Analysis of Productivity and Rentability) modelinin yapısı ve bir işletmede uygulanması konuların kapsayan dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, verimlilik hakkında genel bilgiler, verimliliği etkileyen faktörler ve verimliliğin tarihçesine kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde, verimlilik ölçme modelleri incelenmiştir. Burada geliştirilen verimlilik ölçme modelleri tarihsel sırasına göre ele alınmıştır. Üçüncü bölümde. Kurosawa'nin AIPR sistemi açıklanmıştır. AIPR sistemi, geleneksel verimlilik modellerinde olduğu gibi tek bir oran değil, çoklu oran ve indekslerden oluşmaktadır. Bu sistem öyle esnektir ki; uygulanan işletmenin yalnız bir bölüm veya tamamına ya da tüm endüstri çapında uygulanarak verimlilik ve karlılığın ölçümünde kullanılabilir. Dördüncü bölümde ise, AIPR sisteminin Tunçbilek Garp Linyitleri İşletmesinde uygulaması yapılarak elde edilen sonuçlarla bir değerlendirme yapılmıştır.

VI ABSTRACT No company or organization can survive, unless they reach the competitive productivity level. Companies which can't manage this matter are compelled firstly to stagnate and then go bankrupt. In this nexus, at the company level, productivity measurement which is an indication of not only valuation of its performance but also national economic and social development, is an important tool in terms of decision making. Productivity can be described as a ratio of inputs which is consumed for production and services to outputs which is produced in a certain period. Many models have been developed to measure and asses the productivity. Generally speaking, these models can be differ from each other by the view point of measuring inputs and outputs. This study is composed of four section which includes measuring productivity and related models and Kurosawa's AIPR (Aggregate Index for Analysis of Productivity and Rentability) system and practice of it. In the first section, it is explained the productivity concept, its history and causes which effect it. In the second section, it is studied productivity measurement modals. Here it is explained productivity models in historical sequences. In the third section, it is explained Kurosawa's AIPR madel. The AIPR model includes multi ratio and indecies contrary of traditional models. This system is so flexible that it can be practiced in a section of a company or for a production or the whole industry. It is possible to measure productivity and rentability of a firm via this model. In the fourth section, the AIPR system practiced in the Tunçbilek Western Lignite Coal Enterprises (Garp Linyitleri İşletmesi) and results are assesed and made some general evaluation.