Ortadoğu su sorunu bağlamında Fırat ve Dicle nehirlerinin Uluslararası Hukuk bakımından değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Suyun iktisadi mal sayılmadığı dönemlerin oldukça geride kaldığı günümüzde, Uluslararası Suyolları üzerindeki hükümranlık paylaşımında gözetilecek metotlar hala tam olarak belirlenememiştir. 19. yüzyılın başından beri geliştirilen uluslararası kuralların çoğu, suya hakimiyetten ziyade, su taşımacılığı gibi alanları kapsamıştır. Uluslararası su yollarının ulaşım dışı kullanımındaki sorun bir çok durumda bu suların tanımındaki temel anlaşmazlıktan kaynaklanmaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde Uluslararası Suyollarının tanımındaki belirsizliklere yer verilmiş, bu sularla ilgi uluslararası hukuk kurallarına değinilmiştir. Uluslararası Su Yollarının Ulaşım Dışı Kullanımı Hukukuna İlişkin Sözleşme aynı bölümde ele alınmış hukuki niteliği ve sözleşmenin konumuzla sınırlı maddeleri değerlendirilmiştir. Uluslararası Suyollarının Ulaşım Dışı Kullanımının hukuki rejimdeki belirsizlik, teamül kurallarının yeni yeni oluşmaya başlaması dünyanın çeşitli bölgelerinde su kıtlığından kaynaklanan paylaşım sorunlarına yol açmaktadır. Bu bölgelerden birisi de ülkemizin de içinde bulunduğu dolayısıyla ister istemez soruna taraf olduğu Ortadoğu bölgesidir. Ortadoğu bölgesinde yaşanan su kıtlığı bölge devletlerinin bunu gidermede uygulamış olduğu yöntemler ve havzalar itibari ile sorunun fiziksel, siyasal boyutları ikinci bölümde ele alınmıştır. Fırat ve Dicle nehirlerinde yaşanan sorunlara yer verdiğimiz üçüncü bölümde ise bu nehirlerin hidrolojik verileri ışığı altında, akım düzeyleri ve yıllık taşıdıkları su miktarı verildikten sonra, adı geçen nehirlerle ilgili Irak, Suriye ve Türkiye'nin yapmış olduğu anlaşmalara yer verilmiş, tarafların soruna yaklaşımındaki görüşleri ve gerekçeleri uluslararası hukuk bakımından değerlendirmeye çalışılmıştır.

VI ABSTRACT Although we are far away from the era in which water was not regarded as economic good, the methods of the sharing of sovereignty over the international Watercourses are still undetermined. Most of the international rules that are developed since the beginning of 19th century has been covering the fields such as aqua- transportation rather than sovereignty. The problem concerning the usage of trans boundary waters for the purposes other than sea transportation originates from the fundamental disagreement about the definition of these waters. In the first part of our study, we mentioned about the uncertainties of the definition of these waters and the international legal rules concerning them. In the same section, we treated the Agreement on the Legal Procedure about Usage of International Waterlines for the Purposes other than Transportation along with the evaluation of articles of the agreement related to our subject. The uncertainty about legal regimen of non-navigational use of International watercourses, and the newly formation of custom rules cause some sharing problems deriving from the scarcity of water in different regions of the world. One of these regions is the Middle East where Turkey is located and Turkey becomes part of the problem unwillingly due its location. The scarcity of water in the middle east region and the methods of the countries to deal with this problem in addition to the physical and political aspects of the problem was considered separately for different river basins in the second section. In the third part in which we mentioned the problems occurring about Fırat and Dicle Rivers, after mentioning their current levels and annual quantity of water flow with the help of hydrological datas of these two rivers, we indicated the agreements signed by Syria, Iraq and Turkey on the rivers concerned. Moreover we tried to evaluate the views of related countries on approaching the problem and their justifications in terms of international law. ^SStMusw» wmmM