Etkin verimlilik ölçme ve değerlendirme yöntemi olarak Lawlor modelinin bir mermer işletmesinde uygulanabilirliğine yönelik ampirik bir çalışma

Abstract

ÖZET Toplumların az gelişmişlikten kurtulup çağdaş uygarlık düzeyine yükselmesi ve bu yolda öncülük yapabilmesi için gerekli koşullardan biri doğanın tüm kaynaklarım daha etkin bir şekilde değerlendirip bu kolaylıklardan maksimum düzeyde yararlanmanın yollarım araştırmaktır. Ülkelerin gelişiminde rol oynayan önemli faktörlerden biri de doğal kaynaklardır. Gelişmiş ülkeler hem doğal kaynaklara hem de diğer üretim faktörlerine gereken önemi verip, bunların tam kapasite ile çalışmalarını sağlayarak kalkınmalarını gerçekleştirmişlerdir. Türkiye, dünya doğal taş rezervinin %36'sını elinde bulundurmaktadır. Dünyada mermere olan talebin hızla artması karşısında, dünya rezervinin önemli bir bölümünü elinde bulunduran Türkiye, teknolojik gelişmeyi yakalamak, endüstrileşme aşamasına ulaşmak, ihracatını arttırmak ve rekabet koşullarını sağlamak zorundadır. Bu nedenle, mermer işleme tesislerinde optimum verimlilik, karlılık, kaliteli üretim esastır. Verimliliğin artmakta mı yoksa, azalmakta mı olduğunu belirlemenin yolu verimliliği ölçmektir. Verimlilik ölçümü, işletmeler açısından zaman içerisinde verimliliğin gelişimini izleyebilmeyi, faaliyet alanındaki işletmelerle verimlilik açısından karşılaştırma yapabilmeyi sağlamaktadır. Daha da önemlisi verimlilik artışına engel olan nedenleri verimlilik ölçümü sayesinde tespit etmek ve bunları ortadan kaldırmak da mümkündür. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, mermercilik sektörü ile ilgili genel bilgiler ve dünyada mermer sektörünün durumu yer almaktadır. Ayrıca bu bölümde, dünyada mermer ticaretinde büyük öneme sahip ülkelerin mermer rezervleri, üretimi, tüketimi, ihracatı ve ithalatı konulan ele alınıştır.VI İkinci bölümde, Türkiye'de mermercilik sektörü, tarihi gelişim süreci incelenmektedir. Bu bölümde Türkiye'nin mermer rezervleri, üretim ve teknolojisi, ithalat ve ihracatı ile sektörün sorunları üzerinde durulmaktadır. Üçüncü bölümde, verimlilik ile ilgili genel bilgiler incelenmiş, verimlilik ölçüm yöntemlerinin çeşitli sınıflandırma şekilleri verilmiş, daha sonra verimlilik maliyet yönetimi incelenmiştir. Bu açıklamalardan sonra, çalışmanın uygulama bölümünün konusunu oluşturan, hem verimliliğin ölçümünü hem de verimliliğin arttırılmasını sağlayan bir model olan Alan Lawlor verimlilik ölçme ve değerlendirme modeli ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Dördüncü ve son bölümde ise bir önceki bölümde açıklanmış olan Alan Lawlor Ölçme ve Değerlendirme Modeli, Diyarbakır Lice'de faaliyet gösteren Toprak Mermer Sanayi A.Ş.'de 2001-2002 yıllarına ait mali tabloları esas alınarak uygulaması yapılarak elde edilen sonuçlarla bir değerlendirme yapılmıştır. tcYûKSEKöĞsumMicoiöj» nOKOMAKTASYOW MEBKEO

VII ABSTRACT One of the necessary requirements needed for the civilizations to maintain a modern and developed civilization and to lead the way is seeking the most efficient and appropriate ways to make use of all the natural resources and their facilities. The most important factors which play the most vital role in the development of the countries are the natural resources. The developed countries have achieved their goal of development by giving high priority to, and making the most use of both natural resources and their processing. Turkey possesses 36% of the world's natural stone reserves; this, we have to provide the right conditions, such as keeping up with the developing technology, reaching the highest industrilization level, expanding our export rates, and having a competative market, as we have a huge amount of this reserve and aas the world's demand for stone, such as marble, is increasing. This is why optimam productivity, profitability and high quality are the main requirements in marble processing institutions. The only way to find out whther productivity is increasing or decreasing is to measure it, which, consequently, let the institutions monitor the develepment of productivity, and compare different sections on account of productivity. Furthermore, it is also possible to diagnose the obstructions against productivity and to terminate them thanks to tehse measurements. This work is composed of four chapters. First chapter presents general information on marble sector and let us review the current situation of the world's marble sector. Alsio, it deals with the leading countries and their leading institutions marble reserves, production rates, expence rates, import and export rates.vııı The second chapter provides relevant information about Turkey; such as its historical background, its reserves, production technologies, export and import rates, and its shortcomings. The third chapter introduces the fundamentals of productivity, various classification methods of productivity measurements, and then the management of productivity costs. After these definitions, The Alan Lawlor Model of measuring and evaluating productivity is described in details. This model not only measures, but also enhances productivitty, which is the main focus point of this study. The last cahapter directs us to a conclusion by presenting figurative results of The Alan Lawlor Model of measuring and evaluating productivity in Toprak Marble Ltd. Co. in Lice, Diyarbakır, by assessing their 2001-2002 financial records.