Avrupa Birliği bölgesel politikaları ve yapısal fonlar: Uyum sürecinde Türkiye için bir değerlendirme

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Avrupa Birliği(AB)'ne üye ülkelerin kendi bölgesel dengesizlikleri ve üye ülkeler arasındaki bölgesel dengesizliklerin azaltılması için, bu alanda kullanılan temel mali araçlar (Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönverme Fonu) olan Yapısal Fonların işleyişi ve etkileri incelenmiştir. AB'ye Mayıs 2004'te yeni on ülkenin üye olmasıyla mevcut olan bölgesel dengesizlikler daha da artacak, yapısal fonların önemi ve etkisi hayati rol oynamaya devam edecektir. Bu gelişme Avrupa'nın bütünleşmesi projesi ve AB'nin geleceği için kritik bir gelişme olacaktır. AB'nin genişlemesi Birliğin alanını genişletecek ve Birlik içindeki ekonomik ve sosyal farklılıkları arttıracaktır. Bölgesel politikalar ve Yapısal Fonlar, AB 'de meydana gelecek olan bu değişiklikleri düzenlemede ana enstrümanlardır. Genişleme süreci doğal olarak bu fonlarda zaman içerisinde reforma gidilmesini gerekli kılmıştır. Bu çerçevede, Komisyon 2000-2006 periyodu için yeni bir mali çerçeve ve genişleme için önerilerde bulunmuş, AB devlet ve hükümet başkanlarının katıldığı Mart 1999 tarihli Berlin Zirvesinde de Gündem 2000 Programı kabul edilmiştir. Gündem 2000'de, yapısal fonların öncelikli hedefleri, fonksiyonları ve organizasyonları, fonların idaresi ile ilgili kuralları, etkinliklerini sağlayacak gerekli hükümleri, ayrıca fonların kendi aralarında ve diğer finansman araçlarıyla koordinasyonlarının nasıl yapılacağı düzenlenmiştir. Bununla birlikte AB'nin az gelişmiş ülkelerin yararlandığı Uyum Fonu ile ilgili düzenlemeler de yapılmış ve Fonun 2000-2006 döneminde sürdürülmesi kararma varılmıştır. Tezde AB 'deki bölgesel politika ve yapısal fonların analizi yanında, Türkiye'deki bölgesel gelişme politikaları incelenmiş, Türkiye'nin tam üye olması durumunda, AB yapısal fonlarından yararlanma koşulları irdelenmiştir. Bu çerçevede Türkiye'nin üyeliğinin AB bütçesine yapacağı katkılar da analiz edilmiştir. Çalışmada ulaşılan sonuca göre Türkiye'nin bölgeleri itibariyle gelişmişlik düzeyleri AB ortalamasının oldukça altında olduğu görülmektedir.

ABSTRACT The purpose of this dissertation is to examine the present measures taken by the European Union(EU) for reducing the differences existing between the member states and the various regions in EU, together with the mechanisms and the procedures of the structural funds, (European Regional Development Fund, European Social Fund, European Agricultural Fund-Guidance Section) which are the major financial instruments. The further enlargement of the EU to include the countries of Central and Eastern Europe(CEC), Malta, Cyprus and Turkey has become critical for the future of the EU and it's project of European integration. The enlargement of the EU will expand the size of the Union and increase its economic diversity. Regional policies and the structural funds are the main instruments to cope with these challenges for the EU and they were needed reforms. As a response these challenges, in Agenda 2000, the Commission put forward proposals for enlargement and a new financial framework for the period 2000-2006. Unlike previous reforms and enlargements, the net contributor countries are unwilling to make an increased contribution to the EU budget and some of them are pressing for reducing their net payments. There are also oppositions from the cohesion countries concerned at the implications of enlargement and losing their funds. Beside the analysis of EU side, Turkey's case is also studied. This part of the dissertation covers the present and past relations of parties, and economic and social situation of Turkey in general and its regions. The policies, financial instruments and major projects concerning the acceleration of the development of the less developed regions are examined. The GNP per head of Turkish regions are compared with the related EU figures to indicate the disparities between two sides. Finally in case of Turkey's full membership to EU, Turkey's possible benefits from the measures taken by EU to ensure the economic and social cohesion in the Community in general, and Turkey's possible contributions to the EU budget, are discussed.