03.10.2001 tarihli Anayasa değişikliklerinin temel hak ve hürriyetler üzerine etkileri

Abstract

ÖZET Anayasalar, bir. devletin temel yapısını, organlarını, organların birbirleri ile olan ilişkilerini ortaya koyan belgeler olmalarının yanı sıra, kişilerin, doğumla kazandıkları hak ve hürriyetleri tanıyan ve koruma altına alan üstün hukuk belgeleridir. Asli kurucu iktidar sahiplerinin istekleri doğrultusunda şekillenen Anayasalar, hayat buldukları dönemin izlerini taşırlar. Dönemin baskın şartları, anayasaların gelecekle olan bağlarım kopartmalarına ve insan ihtiyaçlarının demokratik toplumlarda olduğundan daha düşük nitelikte karşılanması sonucunu doğurmaktadır. Toplum, gelişen sosyal, ekonomik, siyasal ve teknolojik belirleyiciler sayesinde, dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan hemcinslerinin sahip olduğu hak ve hürriyetlerden haberdar olmaktadırlar. Zamanla, insanlar, söz konusu hak ve hürriyetlerin korumasından kendilerinin de faydalanması gerektiği yönündeki isteklerini siyasi iktidara çeşitli vasıtalarla iletmişlerdir. Gelişen ve değişen ihtiyaçların yönlendirdiği bu istekler karşısında kayıtsız kalamayan siyasi iktidarlar, gündemlerine zaman zaman anayasa değişikliklerini almışlardır. 1982 Anayasası da bu gelişmelerden payına düşeni almıştır. 1982 Anayasası, yürürlüğe girdiği günden bugüne toplumun bir çok kesiminin ağır eleştirilerine hedef olmuştur. Buna bağlı olarak anayasa değişiklikleri ülke gündeminden hiç düşmemiştir. 1982 Anayasasmda 2001 değişikliklerine gelinceye kadar 1987, 1993, 1995 ve 1999 yıllarında olmak üzere toplam beş değişiklik yapılmıştır. Altmcı değişiklik olan 2001 değişiklikleri, şimdiye kadar yapılan değişikliklerin en kapsamlısıdır. Anayasanın muhtelif maddelerini kapsayacak toplam 35 maddede değişiklik yapılmıştır. Bu çalışmamızda, 2001 Anayasa değişikliklerinin, temel hak ve hürriyetlere bakan yönü incelenmiştir. 2001 Anayasa değişiklikleri ile, Anayasanın ikinci kısmmda düzenlenen, ` genel esaslar`, `kişinin haklan ve ödevleri`, `sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler` ile `siyasi haklar ve ödevler` başlığı altında düzenlenen hak ve hürriyetlerin bazılarında değişikliğe gidilmiştir. 2001 değişiklikleri ile, Anayasanın, başlangıç kısmında, 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 31, 33, 34, 36, 38, 40, 41, 46, 49, 51, 55, 65, 66, 67, 69 ve 74. maddeleri çeşitli şekillerde değişikliğe uğramıştır. Söz konusu değişiklikler, temel hak ve hürriyetler açısından ne gibi farklılıklar getirdiği inceleme konusu yapılmıştır.

VI ABSTRACT The Constitutions are the legal documents which expose the fundamental structure bodies and the their interwoven relations as well as recognizing and maintaining inborn rights and liberties obtained by the individual. The constitutions which are being shaped for the sake of the claims of principal founder power owners pursuing the traces of the period when they have emerged. The dominant conditions of the period have resulted in breaking the futuristic linkages of the Constitutions and, thus, meeting the human necessities of democratic societies in less qualified manner. The society may have been aware of the rights and liberties of their species within different regions of the world by means of the developing social, economic, political and technological parameters. By the lapse of time, people demanded to use the rights and liberties which they have been deprived from the political power by implementing the different means. The political powers who could not be insensitive for these claims evolving and transforming in accordance with the conjonctural needs and attempted to set the constitutional amendmends to their agendas. 1982 Constitution is also subjected and influenced from these motifs. 1982 Constitution have been criticised by the different levels of the society in many respects since the date when it entered into enforcement. Depending upon the constitutional amendmens, we can mention 5 changes as 1987, 1993, 1995 and 1999 as well as 2001 as an agenda of the country. 2001 amendments as a sixth one is the most inclusive covering different 35 articles of the Constitution. In our study, we have focused on the basic rights and freedoms of 2001 Constitutions. Whih the 2001 Constitutional amendments, regulating on the second part of the Constitution, concerned with the titled subjects on the `general principles`, `the rights and the duties of individual`, `social and economic rights and duties`, `political rights and duties`. With the 2001 Constitutional amendments, on the Preamble of the Constitution, the articles 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 40, 41, 46, 49, 51, 55, 65, 66, 67, 69 and 74 were partially changed. Aforementioned amendments have been studied in respect of fundemental rights and freedoms.