Hüdavendigar vilayeti salnamelerine göre Bursa sancağı idaresinde bulunan kurum, çalışanlar ve demografik (nüfus) yapı

Abstract

Konumuza kaynaklık eden Hüdavendigar Vilayeti salnamelerinin ilk ikisine göre(H1287-1288) Bursa sancagı Hüdavendigar vilayeti içerisinde ayrı bir birim olarakgösterilmektedir. Vilayette merkezinde üst düzey yönetici olarak vali zikredilirken Bursasancagında yönetici olarak Mutasarrıf zikredilmektedir. ilk salnamelere göre Bursa sancagıidari yapı olarak 1 merkez ve ona baglı 7 kaza merkezinden ibaretir. Bunlar; Bilecik,Gemlik, Yenisehir, Mudanya, negöl, Harmancık ve Mihaliç kazalarından olusmaktadır.Ayrıca sancak merkezine ve kazalara baglı 11 nehiye merkezi bulunmaktadır. Bunlar;Atronus, Kirmastı, Sögüd, Gölpazarı, Lefke, Karacasehir, Bazarköy, znik, Tirilye,Bazarcık, ve Gökçedag nahiyeleri olmak üzere 11 nahiyeden meydana gelmistir.H.1289 yılına ait salnamede Bursa sancagı Hüdavendigar vilayeti merkezi olarakgösterilmeye baslanmıstır. idareci olarak vali zikredilmektedir. Sancak idare meclisinde vebaglı kaza idare meclislerine bakıldıgında müslim ve gayrimüslim nüfusun temsil bazındasürekli bir denge gözetilerek nüfus oranları nispetinde bir temsil hakkı tanınmıstır.Gayrimüslim nüfusun yogun oldugu bölgelerde yogunluk nispetinde temsilci sayısıarttırılmıs aynı sekilde az yerlerde ise temsilci sayısı azaltılmıstır.Gemlik kaza meclisinde gayrimüslim vatandaslar kazadaki üst düzey diniidarecileri tarafından temsil edilmektedirler,lerleyen yıllarda idari yapıda kaza sayısı 6'ya düserken baglı nahiye sayısı 13'eçıkmıstır. ilk salnamelerde kaza olarak geçen Harmancık kazası nahiyeye dönüstürülerekmerkeze baglanmıstır.I.Mesrutiyetin ilanı ile birlikte vilayetten Meclis-i Mebusan azası olarak 4 temsilciseçilmistir. Aynı sekilde Mukataa Meclisi olusturulmus ve buraya da 3 temsilci seçilmistir.Demografik yapı olarak ele aldıgımız ilk salname verilerine göre Bursa sancagındamüslim-gayrimüslim erkek nüfus toplamı 141667 kisiden olusmaktadır. Bunlardan 97309kisi müslim, geriye kalan 44358 kisi ise gayrimüslim vatandastır. Sancak merkezi ve baglıkaza merkezinde yasayan toplam nüfus 91087 kisidir. Bunlardan 59364 kisi müslim geriyekalan 31723 kisi ise gayrimüslimdir. Sancak merkezine ve kazalara baglı nahiyelerdeyasayan nüfus toplamı ise 50576 kisidir. Bunlardan 37942 kisi müslim 12634 kisi isegayrimüslimdir.H.1294 yılı verilerine göre ise Bursa sancagında müslim-gayrimüslim erkek nüfusolarak toplam 119647 kisiden olusmaktadır. Bunlardan 81281 kisi müslim,geriye kalan38366 kisi ise gayrimüslimdir. Sancak merkezi ve baglı kaza merkezlerinde toplam nüfus63937 kisidir. Bunlardan 38109 kisi müslim, geriye kalan 25828 kisi ise gayrimüslimdir.Sancak merkezine ve kazalara baglı nahiyelerde yasayan nüfusun toplamı ise 55710kisidir. Bunlardan 43172 kisi müslim, geriye kalan 12538 kisinin ise gayrimüslim oldugugörülmektedir.

According to the first two yearbooks leading our work (1287-1288 H. ), BursaSancak (subdivision of a province) is shown as a seperate region inside the borders ofHudavendigar Province.In the centre of the province a governor is mentioned as thesuperior administrator and in Bursa Sancak Mutasarrif (administrator of a Sancak) ismentioned. According to the oldest yearbooks Bursa Sancak consists of 1 central cityand 7 towns attached to the centre. These are; Bilecik, Gemlik,Yenisehir,Mudanya,negöl, Harmancık and Mihaliç. In addition, there are 11 sub-districts attached to thetowns. These are; Atronus, Kirmastı, Sögüd, Gölpazarı, Lefke, Karacasehir, Bazarköy,znik, Trilye, Bazarcık and Gökçedag.In the yearbook dated 1289 H. Bursa Sancak is shown as the centre ofHudavendigar Province. The Administrator is a governor. When we look at the Sancakadministrative council and the councils of the towns, we see that;The representationright was given to Moslem and non-Moslem population equally according to thepopulation rate.The number of the representatives had been increased in the provinceswhere the non-Moslem population rate was high.In the same way, it was reduced in theprovinces where the non-Moslem population was low.In Gemlik town council non-Moslem citizens were represented by their superiorreligious adminis-trators.In the following years,the number of the towns decreased down to 6 but thenumber of the sub-districts increased up to 13,in administrative structure. HarmancıkTown was converted to a sub-district and attached to the centre.In the same time with the declaration of The First Constitutional Monarchy,4representatives from the province were chosen as the members of The OttomanParliment (Meclis-i Mebusan).According to the data of the oldest yearbooks taken up as demographicstructure,Moslem and non-Moslem male population was totally 141667.The number ofMoslem people was 97309 and the rest 44358 people were non-Moslem citizens. Thetotal population living in the sub-districts was 50576.In the sub-districts 37942 peopleof total population were Moslem and 12634 people were non-Moslem.According to the data recorded in 1294 H.,Moslem and non-Moslem malepopulation was 119647 in Bursa Sancak.81281 people of them were Moslem and therest 38366 people were non-Moslem. The total population in the centre and in the townswas 63937.The number of Moslem people was 38109 and the rest 25828 people werenon- Moslem. The total population living in the sub-ditricts was 55710. In the subdistricts43172 people of total population were Moslem and the rest 12538 people werenon-Moslem.