Balıkesir Halkevi`nin Türk modernleşmesi yönündeki faaliyetleri(1933-1951)

Abstract

Balıkesir Halkevi'nin Türk Modernlemesi Yönündeki Faaliyetleri 1933-1951?adlı tez çalıması ile, Türk siyasi tarihinde en çok tartıılan kavramlardan olan modernleme,Türk modernlemesi kavramları ve özellikleri açıklanmı, Cumhuriyet döneminde 1950'lerekadar, Cumhuriyet Halk Fırkası'nın, ?modernleme projesinin? uygulayıcısı olduu, SerbestCumhuriyet Fırkası denemesi sonrasında III.Büyük Kongresi'nde önemli kararlar aldıı,mparatorluktan milli devlete geçite ve inkılapların benimsetilmesinde önemli yeri olan TürkOcakları'nın kapatılarak Halkevleri'nin açılmasında, deien siyasi, ideolojik konjöktürün,benimsenen kültürel politikaların etkili olduu açıklanmıtır. Balıkesir Halkevi'ninkuruluundan kapanıına kadar olan süre içerisinde Türk modernlemesine yönelik faaliyetleri,halk üzerindeki etkileri, Balıkesir'in sosyo-kültürel hayatına etkileri ortaya konulmutur.Balıkesir Halkevi de Cumhuriyetin ilanından sonra milli devlet kurma çabalarınınsonucu olarak, CHF tarafından sosyal ve kültürel alanlarda ?devlet-halk? bütünlemesini,?aydın-halk? yakınlamasını salamak, ?resmi devlet ideolojisini?, ?inkılapları? halkabenimsetmek, inkılapların yayılmasını salamak amacıyla, 24 ubat 1933 tarihinde açılmıtır.Balıkesir merkezde açılan bu Halkevini, ilçelerde de açılan halkevleri ve köylerde açılanHalkodaları izlemi, Balıkesir Halkevi'nin dokuz ubesi kısa zamanda dier Halkevleriarasında önde gelen faaliyetleri ile dikkati çekmi ve dierlerine örnek gösterilenHalkevlerinden biri olmutur.Balıkesir Halkevi 1933-1951 yılları arasında Balıkesir'de kültürel faaliyetlerdeönemli merkezlerden biri olmutur. ubelerinin her biri ?yeni bir toplum? oluturulmasınayönelik kültürel faaliyetlerde bulunmu, ?modernleme projesi?nde önemli görülen dil ve tarihçalımaları yapmı, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'nun faaliyetlerine katkısalamıtır. nkılapların benimsetilmesinde önemli görülen konferanslar verilmi, halkın soyadıalmalarını salamak için çalımalar yapılmı; caddelere, sokaklara, köylere Türkçe adlarverilmesi salanmıtır. ?Telkin ve iradın? en önemli aracı olarak görülen temsiller düzenlemi,bu temsillerde, kadının ve belli bir sosyal mevkiye sahip insanların da rol alması salanmı;sanatın gelimesi amacının yanında ?kimlik meselesi? olarak görülen müzik faaliyetleri ilebatılı tekniklerin ve yerli unsurların kaynaması ile ?milli bir musiki? oluturmasına yönelikfaaliyetlerde bulunmu, halk türküleri derlemeleri yapılmı, batılı müzik araçlarına göre caz vebando oluturulmutur. Bir yandan da halk kültüründe önemli bir yeri olan halk oyunlarındanBalıkesir ?Bengi? oyunu ile Balkan Festivali?ne katılmı, halkoyunlarının ?millilemesi?neyönelik faaliyetleri de olmutur.Zengin bir kütüphane, seyyar kütüphane, hastanelere ve hapishanelere kadarkitaplık oluturulmutur. nkılapların benimsetilmesi ve çeitli konularda halkın genel kültürünüarttırıcı ve Halkevleri çalımalarını belirten Kaynak Dergisi çıkarılmı, 30'a yakın kitap vebroür yayınlanmıtır. nkılapların benimsetilmesinde hoparlör ve köylere kadar giden seyyarsinemadan da faydalanılmıtır. Köylerin modern hale getirilmesi için yapılan faaliyetlerininyanında, köylerde yapılan folklor malzemeleri derlemeleri ile yerel kaynakların derlenerek, millikültüre katkılar salanmı, köylülerin aydınlatılması için köylü geceleri ve kentli-köylükaynamasını salamak için de köy bayramları düzenlenmitir. Halkın, okuma yazmaörenmesi için açılan kursların yanında, yabancı dil ve çeitli meslek kursları da açılmıtır.Cirit, gibi milli sporların yanında futbol, voleybol, tenis gibi sporlarında gelimesine çalıılmı,ehirde ve köylerde spor kulüpleri kurulmasına öncülük edilmi, tenis kortu açılmıtır. Sosyalyardım alanlarında Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu, Yoksulları Gözetme Birlii, VeremleMücadele Cemiyetleri desteklenmi, halka çeitli yardımlarda bulunulmu, ihtiyaç sahibi hastalarücretsiz muayene ve tedavi edilmi, hastalar için dispanser, örenciler için yurtlar açılmı vebunların da çeitli ihtiyaçları karılanmıtır. Balıkesir'in Milli Mücadele ve önceki tarihi ileilgili aratırmalar yapılmı, milli bayramların kutlanması ve belirli günlerde düzenlenentörenlerde ve Balıkesir'de müze kurulmasının öncülüü de yapılmıtır. Böylece BalıkesirHalkevi, yapılan bütün bu faaliyetleri ile 1950'lere kadar, benimsenen kültürel politikalarauygun faaliyetleri ile, kültürel hayata, Türk modernlemesine yönelik yaptıı katkılarla dikkatçeken ve dierlerine örnek gösterilen Halkevlerinden biri olmutur.Balıkesir Halkevi'nin faaliyetleri ile dier Halkevleri içinde, önde gelenlerden biriolmasının yanında, Türk siyasi tarihinde, Bakanlık, milletvekillii, Belediye Bakanlıı, Partikuruculuu gibi görevlerde bulunan bazı kiiler de Balıkesir Halkevi'nde görev yapmıtır.Bunların yanı sıra, edebiyat alanında da önemli isimlere de yayınlarında ve faaliyetlerinderastlanmıtır.

With the thesis named as `Activities of Balıkesir People House For Turkish Modernization1933-1951`, modernization which is one of the most discussed subjects in Turkish political history, theTurkish modernization concepts and characteristics were explained and it has been explained thatRepublican People' s Party was the operator of `modernization project` up to 1950s in the RepublicanPeriod and took significant decisions in III. Congress after the experiment of Free Republic Party, and thechanging policies, ideological conjuncture and cultural policies accepted, had an effect on opening PeopleHouses by closing Foyers Turcs which had a key position in adoption of revolution and in passage tonational government from Empire. The activities of Balıkesir People?s House towards Turkishmodernization within the period from its foundation to its closing, its effects on the public and on thesocio-cultural life of Balıkesir has been set out.Balıkesir People House was founded as a result of the efforts of establishing a national stateafter the declaration of Republic by RPP in 24th February 1933 with the aim of making the integration of`state-public` and convergance of `intellectual-public` in the social and cultural fields, making public toaccept `official state ideology` and `revolutions` and making the revolutions to be spreaded. Peoplehouses opened in towns and public rooms opened in villages followed this People House opened in thecentre of Balıkesir; nine branches of Balıkesir People House drew attention with their leading activitiesamong other People Houses in a short time and it became one of the people houses examplified to theothers.Balıkesir People House became one of the important centres in cultural activities in Balıkesirin the years of 1933-1951. Each of its branches were engaged in cultural activities for making up `a newcommunity`, conducted linguistic and historical studies which were regarded important in `modernizationproject` and contributed to the activities of `Türk Dil Kurumu (Turkish Language Society)` and `TürkTarih Kurumu (Turkish History Society)`. Important conferences were held to make revolutions to beaccepted, studies were conducted in order to make people to have surnames and the Turkish names weregiven to the streets, the avenues and the villages. Shows which were regarded as the most important meansof `inspiration and guidance` were performed, the women and the people who had an obvious socialstatus, were made to have role in these shows and activities for comprising ` a national music` with thecombination of domestic components and westerner technics with the musical activities regarded as`identity matter` in addition to the aim of the improvement of art, folk-songs were compiled and jazz andband were made up. Besides, it attended to The Balkans Festival with Balıkesir `bengi` dance which hasan important position in folk culture and it had some activities for `being national` of folk-dance.A rich library, mobile library and libraries to the hospitals and prisons were made up.`Kaynak Dergisi` which rose the public' s general knowledge about various subjects and the acceptance ofrevolutions, was published and approximately 30 books and booklets were published too. The loudspeakerand the cinema which went to even the villages, were utilized in order to make revolutions to be accepted.In addition to the activities for making the villages modern, contributions were made to the nationalculture with the compilation of folklore materials in villages by collecting local sources and village nightswere held in order to enlighten the villagers and village festivals were also held in order to combine thecity-dweller-villager. In addition to the courses opened in order to teach the public writing and reading,foreign language and various occupation courses were opened. The sports such as tennis, football andvolleyball were tried to develop in addition to national sports such as javelin, sport clubs were leaded to beopened in villages and urban, and a tennis court was opened. In field of social relief Red Crescent,Association for the Protection of Children, ?Yoksulları Gözetme Birlii?, ?Veremle Mücadele Cemiyeti?were supported, various aids were made to public, needing patients were examined and treated,dispensary for patients, dormitories for students were opened and their various needs were met.Researches about Balıkesir?s National struggle and former history were made, in the ceremonies held inset dates it laid the foundation of celebration of national festivals and establishing a museum in Balıkesir.So, Balıkesir People House was one of the People Houses which was given as an example to the otherPeople Houses and drew attention to cultural life with the contributions for Turkish modernization with allthe activities and with its accredited activities appropriate to cultural policies until 1950s.In addition to Balıkesir People House?s being one of the leaders among other People Houses,some people who have been in positions in Turkish poitical history such as ministry, deputyship, mayor,party founder have officiated in Balıkesir People House. Besides all these, important people in field ofliterature were encountered in its publications and activities.