On altıncı yüzyıl ikili aşk mesnevilerinde tahkiye unsurları

Abstract

Mesnevi kendi arasında uyaklı beyitlerden oluşan uzun bir anlatım şekli olarak tanımlanır. Bu açıdan mesneviler birer şiir olarak ele alınıp incelenmişlerdir. Oysa mesneviler bir yandan anlatma esasına bağlı metinlerdir. Tahkiye unsurları içeren mesneviler arasından çalışmamız için on tanesini seçtik. Osmanlı Edebiyatı için bir zirve noktası olan on altıncı yüzyıldan on aşk konulu mesnevi seçerek onlarda bulunan tahkiye unsurlarını inceledik. Gubarî'nin Yusuf u Züleyha'sı, Celalzade Salih Çelebi'nin Leylâ vü Mecnûn'u, Abdî'nin Cemşîd ü Hûrşîd'i, Lami'î Çelebi'nin Veyse vü Ramin'i, Salâmân u Absal'ı ve Vamık u Azra'sı, Taşlıcalı Yahya Bey'in Şah u Gedâ'sı, Ûdî'nin Mâcerâ-yı Mâh'ı, Zarifî'nin Mihr ü Mâh'ı ve Haşimî'nin Mihr ü Vefâ'sı incelenecek metinler olarak ele alınmıştır.Çalışmamızda tahkiye unsurları hakkında bilgi vererek mesnevileri bu doğrultuda incelemeye çalıştık. Seçmiş olduğumuz on mesneviden yola çıkarak benzerlik ve farklılıkları üzerine yoğunlaştık. Bir yandan da mesnevileri günümüz modern hatta postmodern roman ve hikâye ile karşılaştırdık.Eserleri hikâye, anlatıcı, bakış açısı, kurgulanmış okur düşünceleri, şahıs kadroları, mekân ve zaman çizimleri ve elbette anlatım teknikleri açısından inceledik. Bu çalışmamız sırasında on altıncı yüzyıl şairlerinin yüzyıllar öncesinden bugün kullanılan birçok tekniği kullandıklarına şahit olduk. Bu da bize Türk edebiyatında anlatı-bilim çalışmalarının roman ve hikâyeden çok daha öncesine mesnevilere dayanması gerektiği kanaati uyandırmıştır.Anahtar kelimeler: Mesnevi, tahkiye, hikâye, anlatıcı, bakış açısı, anlatım teknikleri.

Mesnevi is defined as a long form of versification which is formed of couplets where lines are rhymed among themselves. Due to this identification, mesnevis have only been considered as poems. This point of view has steadily caured our neglecting their feature of story telling. In our work we examined ten mesnevis. These mesnevis from golden age of Ottoman Empirement are about love stories. We studied on mesnevis which are Gubarî?s Yusuf u Züleyhâ, Celalzade Salih Çelebi?s Leylâ vü Mecnûn, Abdî?s Cemşîd ü Hûrşîd, Lami?î Çelebi?s Veyse vü Ramin, Salaman u Absal and Vamık u Azra, Yahya Bey?s Şah u Gedâ, Ûdî?s Mâcerâ-yı Mâh, Zarifî?s Mihr ü Mâh, Haşimî?s Mihr ü Vefâ.In our work having acquired theorical knowledge about narration, we examined our mesnevis in the lights of this knowledge. We tried to show the resemblances and differences between the mesnevis which are chosen. At the same time, we tried to compare these mesnevis with modern and even though postmodern novel.We compared the mesnevis acording to story, narrator, point of view, narratie, characters, place, time and of course narration techniques. We realized that poets of sixteenth century used a lot of narration tecniques which are used by modern and postmodern writers of todays. This is showed that the study of narration on Turkish Literature should start, before novels and story, at the beginnig of mesnevis.Key words: Mesnevi, narration, story, narrator, point of view, narration tecniques.