Transatlantik güvenlik mimarisi bağlamında Türkiye`nin karar alma mekanizmalarının analizi; 1 Mart Tezkeresi örneği

Abstract

İkinci Dünya Savaşı sonrasında iki zıt ideolojiye sahip olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) arasındaki mücadele sonucu başlayan Soğuk Savaş, iki büyük savunma örgütünün doğuşuna sahne olmuştur. SSCB öncülüğünde 1955 yılında kurulan Varşova Paktı'nın aksine, ABD öncülüğünde 1949 yılında kurulan NATO Soğuk Savaş'tan galip çıkarak, varlığını Soğuk Savaş sonrasında da sürdürmeye devam etmiştir. Birçok Batı Avrupalı devletin ve Türkiye'nin de içinde yer aldığı NATO, Soğuk Savaş sonrası dönemde yeni tehdit algılamaları çerçevesinde yeni roller edinerek, savunma örgütünden güvenlik örgütüne dönüşmüştür.Soğuk Savaş'ın ardından ABD'ye bağımlılığı azalan ve ekonomik gücünü, dış politika ve güvenlik alanıyla bütünleştirip, uluslararası sistemde daha etkin olmayı hedefleyen AB üyeleri, Soğuk Savaş döneminde NATO'nun Avrupa ayağının güçlendirilmesi amacıyla kurulan Batı Avrupa Birliği'ni AGSP'ye dönüştürmüş, böylelikle Avrupa'da ayrı bir güvenlik yapılanmasına gidilmiştir.Bu yapılanma NATO'nun kurucusu ve lideri olan ABD'yi endişeye sevk etmiştir. Özellikle 11 Eylül 2001'de Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon'a yapılan saldırıların ardından ulusal güvenlik stratejisini değiştiren ABD'nin, NATO'yu kendi çıkarları doğrultusunda kullanma girişimi, AB üyesi bazı devletlerin tepkisiyle karşılanmış ve Irak Savaşı'yla NATO içerisindeki çatlak derinleşmeye başlamıştır.Irak Savaş'ında Türkiye, savaşa karşı AB'nin öncü güçleri Fransa ve Almanya yanında yer almıştır. Bu tezde, ABD dış politikasını dönüşüme zorlayan transatlantik çatlağın, 1 Mart Tezkeresi özelinde Türk dış politikası karar alma sürecine etkisi ortaya konulacaktır.Bu tezin yazımında entelektüel birikimiyle yol gösteren değerli danışmanım Doç. Dr. Hüsamettin İnaç'a, tez yazım sürecinde desteğini esirgemeyen arkadaşım Serdar Ülbayi'ye ve yaşamım boyunca, sevgi ve fedakârlıkla birlikte emek veren babam Yusuf Güngör'e ve annem Saniye Güngör'e sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.Anahtar Kelimeler: Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikaları, Karar alma, NATO, Soğuk savaş, Tezkere.

Cold War, which started as a result of struggle between two ideologically rival polarities as United States of America (USA) and Union of Soviet Socialist Republics (USSR), witnessed the birth of two big defense organizations. NATO, established in 1949 under the leadership of USA, was the triumphant of Cold War period and prevailed after Cold War as opposed to Warsaw Pact, which was established in 1955 under the leadership of USSR. After Cold War, NATO, many of Western European states and Turkey were its members, gained new roles due to new threat perceptions and enlarged with new members that turned once a defense organization into a security organization.After the Cold War period, the dependency of EU member states on USA lessened. They aimed to be more active/influential in the international system by combining/complementing their economic power with the realms of foreign policy and security. Hence, they transformed Western European Union, which was established in order to strengthen European leg/branch of NATO during Cold War, to ESPI. Therefore, a new security structure was established in Europe.This new structure induced USA, the founder and leader of NATO, to serious hesitations and confusions. In addition, USA changed her national security policy after 9/11 attacks and tried to use NATO in accordance with her interest. However, some EU member states reacted to this effort and as a result of the fraction and discrepancy emerged during the Iraq War led to indicate its deepened influence on NATO.Turkey during the Iraq War has been positioned with the side of France and Germany. In this thesis, the influence of the trans-Atlantic security rifle which enforce the transformation on USA foreign policy on decision-making process of Turkey within the context of 1 March reconciliation has been analyzed.I would like to thank to my precious advisor Associate Prof. Dr. Hüsamettin İnaç for his intellectual efforts as the leading figure and my friend Serdar Ülbayi for his contribution and lastly, my father and mother Yusuf and Saniye Güngör for their sacrifices and lovely supports, during the writing of this thesis.Keywords: Cold war, Decision making, European Security and Defence Policies, NATO, Reconciliation.