Vadeli döviz piyasası ve Türkiye`de spot ve vadeli döviz kurları üzerine bir uygulama

Abstract

1970'li yılların başlarında sabit kur sisteminin, yerini serbest dalgalı kura bırakmasıyla başlayan süreç beraberinde yeni riskleri de getirmiştir. Kur sisteminin getirisi olarak ortaya çıkan kur riski, kişi ve kurumların büyük ekonomik kayıplara uğramasına sebep olabilmektedir. Söz konusu riskten korunmak amacıyla kullanılan döviz üzerine vadeli işlem sözleşmeleri, serbest dalgalı kurun ileri bir tarih için sabitlenmesi yoluyla riskin yönetilebilmesine imkân sağlamaktadır.Bu çalışmanın 1. Bölümünde vadeli işlem piyasası hakkında temel bilgiler, endeks, faiz, menkul kıymet, mal (emtia) ve döviz üzerine vadeli işlem piyasaları, risk, risk türleri ve risk türleri karşısında kullanılan vadeli işlem sözleşmeleri açıklanmış, 2. Bölümde bunlar arasından döviz üzerine vadeli işlem piyasaları ayrıntılı olarak incelenmiştir. 3. Bölümde döviz vadeli işlem sözleşmelerinin ülkemizde işlem gördüğü borsa olan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) tanıtılmış, yapısı ve istatistiki verilerle gelişimi incelenmiştir. Çalışmanın bu son bölümünde Türkiye'de 04.02.2005-20.05.2008 dönemi için spot ve vadeli ABD dolar kurları arasındaki ilişkiler, söz konusu serilerin getiri ve volatilite (oynaklık) serileri oluşturularak, Granger Nedensellik Testi yardımıyla araştırılmış ve Geliştirilmiş Dickey-Fuller, Phillips-Perron Birim Kök testleri ve tanısal testler ile serilerin özelliklerine bakılmıştır. Araştırma sonucunda spot döviz piyasasının vadeli döviz piyasasından genellikle daha çok etkilendiği, vadeli piyasadaki getiri ve volatilitenin daha yüksek olduğu görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi, Vadeli Döviz Piyasası, Risk Türleri ve Riskten Korunma, Spot ve Vadeli Döviz Kurları, Vadeli Opsiyon Borsası (VOB), Nedensellik, Türkiye

In the early 1970s, the process that began the position of the fixed exchange rate system was replaced with the free-floating exchange rate system also brought new risks along. Foreign exchange rate risk that arising as the return of the free-floating exchange rate system may cause major economic losses of people and institutions. Foreign currency futures contracts which are used for the purpose of hedging of this risk provide with opportunities of managing the risk by fixing of free-floating rate for a later date.In the first section of this study, basic information about future markets, future markets of indexes, interest rates, commodities, stocks and foreign exchange, risk, types of risk and futures contracts used for types of risk are explained. In the second section, foreign currency futures markets are examined in details among the others. In the third section, Turkish Derivatives Exchange (TDE) is introduced, its structure and evolution are analyzed with statistical data. In this section, it is also examined the relationships between spot and future Turkish lira/US dollar exchange rates returns and volatilities for the period of 04.02.2005 to 20.05.2008 in Turkey by employing Granger Casuality Test. The characteristics of the series are explored by Augmented Dickey-Fuller and Phillips-Perron unit root tests and the diagnostic tests are reviewed. Empirical results show that the spot foreign exchange market generally more affected from the future foreign exchange market and returns and volatility in the future exchange market are higher.Key Words: Currency Futures Contract, Currency Futures Market, Risk Types and Hedging, Spot and Future Exchange Rates, Turkish Derivatives Exchange (TDE), Causality, Turkey.