Uleksit`in edta çözeltileri ile çözünürleştirilmesi ve çözünme kinetiği

Abstract

Türkiye, dünyanın en zengin bor cevheri rezervine sahip olan ve rezervin kalitesi itibarı ile de çok iyi durumda olan bir ülkedir. Uleksit, boraks ve kolemanit içeren bor cevherleri ülkemizin batı kısımlarından çıkartılmaktadır. Uleksit cevheri kolemanit ile birlikte borik asit üretiminde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, uleksitin EDTA çözeltileri ile çözünürleştirilmesi ve çözünme kinetiği incelenmiştir. Çalışmalarda tane boyutu, reaksiyon sıcaklığı, kalsinasyon sıcaklığı, EDTA çözeltisinin konsantrasyon ve pH' sının etkileri değerlendirilmiştir. Reaksiyon hızının, reaksiyon sıcaklığı ile doğru orantılı, tane boyutu ve çözelti pH'sı ile ters orantılı olarak değiştiği görülmüştür. Ayrıca reaksiyon hızının, 100 molıtf3 ile 150 molrrf3 çözelti konsantrasyonları arasında EDTA çözeltisinin konsantrasyonu ile doğru orantılı olarak arttığı, 150 molm`3'ten sonra reaksiyon hızının EDTA çözeltisinin konsantrasyon artışı ile hemen hemen değişmediği gözlenmiştir. 140°C'de kalsine edilen örneğin en yüksek dönüşüm hızına sahip olduğu bulunmuştur. Çözünme hızı ile ilgili kinetik parametreler bulunmuştur. Orijinal örnekler için çözünme olayının aktiflerime enerjisi 36.969 kjrnol`1 olarak hesaplanmıştır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: bor minerali/ uleksit/ çözünme kinetiği/ EDTA çözeltisi

V SUMMARY Turkey has the richest boran deposits in the world and these deposits are high quality. The boran deposits in our country are located in the western part of the country and consists of mainly colemanite, borax and ulexite. Ulexite is used in productim of boric acid together with the colemanite mineral. The dissolution kinetics of ulexite in EDTA solutions have been studied. The effects of particle size, reaction temperature, calcination temperature, concentration and pH of the solution have been evaluated. It was found that the reaction rate increases with increas in reaction and calcination temperature and with decrase in particle size and pH. Dissolution rate increases with increase in the concentration of EDTA from 100 molnf3 to 150 'molnf3, higher concentration than 150 molnf3 has no significant effect on the rate. The ulexite sample calcined at 140°C has the highest dissolution rate. Kinetics parameters were calculated. The activation energy was found to be 36.969 kjmol`1. KEY WORDS: boran mineral/ ulexite/ dissolution kinetics /EDTA solution