Cumhuriyet öncesinde Türkiye`de sosyolojinin doğuşu

Abstract

ÖZET İki insanın aralarındaki etkileşimiyle bilikte sosyolijik düşüncenin varlığından bahsedilebilir. Ne varki bu düşünce bizim günümüzdeki sosyolo jik bakış tarzımızla onların kültürünü, etkileşimlerini yorumlamamızla elde edilen bir bilgidir, ilk insanlar arası etkileşimde sosyolojik düşüncenin valığı- nı kabul etmemize rağmen sosyolojinin bilimsel anlamda kabul edilmesi d kadar eski değildir. Sosyolojinin bağımsız bir bilim olarak gelişmesi ve ortaya çıkması 19.yy'ın başında Sanayi devrimi ve Fansız devrimi neticesinde gerçekleş miştir. Sosyolojinin bağımsız bir bilim olarak gelişmesinde Fransa'da ve İngiltere'de yaşanan olayların toplum yapılarında önemli değişiklik meyda na getirmesi ya da mevcut yapıların değişmesi söz konusu olmuştur. Deği şen mevcut yapılarda S. Simon, A. Comte, E. Durkheim, M. Weber gibi dü şünürler çalışmalar başlatmış ve sosyolojinin gelişmesinde önemli katkıda bulunmuşlardır. Türkiye'de sosyoloji batıdakine parelel olarak gelişmemiştir. Os- 111manii imparatorluğunda bozulan yapının düzeltilmesi amacıyla Z. Gökalp, P. Sebahaddin çeşitli demek ve mecmualarda sosyoloji çalışmaları başlat mış ve geliştirmiştir. Sosyolojinin ülkemize gelişi doğrudan doğruya sosyo lojik ve felsefi bir kanalla olmayıp edebiyat akımları, okullarımaza konan dersler, Fransızca eğitim yapan okallar, Avrupaya gönderilen talebeler, eği tim kurumlarına gelen yapancı uzmanlar, bazı dernekler aracığlığı ile olmuştur. Ülkemizde sosyoloji 1. Dünya savaşı sıralarında Edebiyat Fakülte sinde ders olarak okutulmaya başlanmış daha sona Z. Gölkalp, P. Seba- haddin'ın yanı sıra Genç Osmanlılar, Jön Türkler, İttihat Terakkı'ın faliyetle- ri ile devam etmiştir. Bu faliyetler içerisinde Tazimat Fermanını, Islahat Fer manını, 1. ve 2. Meşrutiyet hareketlerini ve çeşitli fikir hareketlerini sıralayan biliriz. Günümüzde ise Türkiye'de sosyolojiden ziyade sosyolojinin oluşu mundan bahsetmek herhalde daha doğru olur. Çünkü ülkemizin İslam-Batı- Türk arasında kimlik arayışı gibi sosyolojide bir kimlik arayışı içinde olduğu nu söyleyebiliriz. 112