Gümüş cevherlerinde x-ışını floresans (XRF) metoduyla eser element analizleri

Abstract

IV GUMUŞ CEVHERLERİNDE X-ISINI FLORESANS (XRF) METODUYLA ESER ELEMENT ANALİZLERİ Zafer ÜSTÜNDAĞ Kimya Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 2003 Tez Danışmanı: Prof. Dr. Yunus ERDOĞAN ÖZET Gümüş cevherleri, içerdikleri mineraller bakımından oldukça zengin bir yapıya sahiptirler. Ancak cevher içeriği henüz tam olarak tespit edilememiştir. Bu çalışmada, gümüş cevherlerinde bulunan eser elementlerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Buna göre, Kütahya-Gümüşköy Eti Gümüş A.Ş. Tesisleri'nden temin edilen Acil Stok Tüvenan cevher numunesi, 2002 Yılı Ekim ve Kasım Ayı Değirmen Besleme Ünitesi cevher numunesi, Tavukkıran Mevkii cevher numunesi ve Eski Metal Ocağı Mevkii cevher numunesi örneklerinin gerekli ön hazırlık işlemleri yapılmıştır (kurutma, kırma, öğütme, eleme, ve tablet haline getirme). Hazırlanan numuneler, Siemens marka SRS-3000 model X-Işını Floresans (XRF) Spektrometresi ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak, doğada miktarı az olan ve en az gümüş kadar değerli bir çok eser elemente rastlanmıştır (Acil Stok Tüvenan cevheri numunesinde, 1954 ppm titanyum, 117 ppm rubidyum, 26 ppm talyum; 2002 yılı Ekim ayı Değirmen Besleme numunesinde, 18 ppm skandiyum, 1221 ppm titanyum, 76 ppm rubidyum, 134 ppm talyum; 2002 yılı Kasım ayı Değirmen Besleme numunesinde 1279 ppm titanyum, 88 ppm rubidyum, 3 ppm itriyum, 7 2 ppm rutenyum, 1 1 1 ppm talyum; Tavukkıran Mevkii numunesinde 1 126 ppm titanyum, 39 ppm rubidyum, 30 ppm disprosyum, 79 ppm talyum, 28 ppm toryum ve Eski Metal Madeni Sahası ^numunesinde 505 ppm titanyum, 41 ppm rubidyum, 542 ppm talyum). Sonuçlardan da görüldüğü gibi, cevher örneklerinde bir çok değerli ve stratejik öneme sahip metaller tespit edilmiştir. Bu metallerin ekonomik olup olmadığının tespiti için XRF metodunun yanı sıra AAS metodu veya ICP metodu ile de analizin tekrarlanmasında fayda vardır. Ayrıca tenor hesabı için cevherin ve atık barajının tamamını yansıtan numuneler alınarak XRF ve AAS veya ICP ile analiz edilmelidir. Anahtar Kelimeler : Eser Element, Gümüş Cevheri, XRF Analizi

ANALYSIS OF TRACE ELEMENTS IN THE SILVER ORES THROUGH X-RAY FLUORESCENCE (XRF) Zafer ÜSTÜNDA? Chemistry Department, M.S. Thesis, 2003 Thesis Supervisor: Prof. Dr. Yunus ERDO?AN SUMMARY The silver ores posses quite rich structure interm of minerals contained. However, the continent of ore has not been determined fully yet. In this study, the purpose was to determine the trace elements in the silver ores. For this purpose, the ore sample of Acil Stok Tüvenan, the ore samples from the 2002 Yılı Ekim ve Kasım Ayı Değirmen Besleme Ünitesi, the ore sample from the Tavukkıran Mevkii and sample from the Eski Metal Madeni Sahası obtained from the firm of the Kütahya Gümüşköy Eti Gümüş A.Ş. were prepared, which are namely drying, breakage, grinding, sieving and production of tablet. The prepared samples where analysed via X-ray fluorescence spectrometer of Siemens Model SRS-3000. As a result, the investigation showes many trace element, which can be found in nature rarely and it is valuable at least as silver (in the sample of ore of Acil Stok Tüvenan, 1954 ppm titanium, 117 ppm rubidium, 26 ppm thallium; in the sample of the 2002 Yılı Ekim Ayı Değirmen Besleme Ünitesi, 18 ppm scandium, 1221 ppm titanium, 76 ppm rubidium, 134 ppm thallium; in the sample of the 2002 Yılı Kasım Ayı Değirmen Besleme Ünitesi, 1279 ppm titanium, 88 ppm rubidium, 3 ppm Yttrium, 72 ppm ruthenium, 1 1 1 ppm thallium; in the sample of the Tavukkıran Mevkii, 1 126 ppm titanium, 39 ppm rubidium, 30 ppm dysprosium, 79 ppm thallium, 28 ppm thorium and in the sample of the Eski Metal Madeni Sahası, 505 ppm titanium, 41 ppm rubidium, 542 ppm thallium). As can be seen from the result that, the metals were determined from the samples of ore, which are valuable and have strategic importance. In order to determine whether it is economically valuable or not, it is worth to try to repeat the analysis through AAS method or ICP method as well as XRF method. In addition, for the calculation of tenor, the samples from all area of the ore and waste of dam should be analysed via XRF and AAS or ICP. Keywords : Silver Ore, Trace Element, XRF Analysis