İslam Hukuk tarihinde Halebi ve Mültekadaki metodu

Abstract

V ÖZET İslâm Hukuku insanların ihtiyaçlarını ve meşru maslahatlarını devamlı gözeten, her çağa cevap verecek bir kabiliyet ve elastikiyete sahiptir. Her bilim dalında olduğu gibi, İslâm Hukukunda da tarihi bir süreç söz konusudur. İslâm Hukukunun tarihi seyri hiç şüphesiz Hz. Peygambere vahyin gelmesiyle başlayıp, günümüze kadar ışık tutmuş ve kıyamete kadar da insanlığın ihtiyaçlarına cevap vermeye devam edecektir. İslâm Hukuku alanında telif edilen eserlerin hukuk dünyasına kazandın İması, hem diğer hukuklarla bu hukuk arasında bir mukayese imkanı doğuracak, hem de bu hukukun zenginliğinin ortaya çıkmasına katkıda bulunacaktır. Üzerinde çalıştığımız Burhaneddin İbrahim Halebi XV. asrın sonlarıyla XVI. asrın ilk yarısında yaşamış bir Osmanlı hukukçusudur. İslâmî ilimlerin hemen her dalında söz sahibi olan müellifin fıkıh sahasında yazmış olduğu `Mültekâ` adlı eseri daha sonraki bilim adamlarına kolaylık sağlayacak niteliktedir. Dönemin özellikleri göz önünde bulundurularak ele alman eser muhtasar olması hasebiyle medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş, kadı ve müftülerin temel müracaat kitabı olması yönüyle de yarı resmî bir hukuk kitabı hüvviyeti kazanmıştır. Eserin bu derece meşhur olması nedeniyle, batı dillerinde İslâm Hukuku üzerine yapılan ilk etütler Mültekâ ve onun şerhlerine dayanmaktadır. Eser telif edildiğinden beri defalarca basılmış, üzerine birçok şerh ve haşiye yazılmıştır. İslâm kültürünün zenginliğinin ortaya çıkarılması amacıyla bu ve benzeri eserlerin gün yüzüne çıkarılması önem arz etmektedir. Bu tür çalışmaların tarihî ve ilmî bir çok gerçeğe ışık tutacağı kanaatindeyiz.

VI ABSTRACT The Islamic Law has got an ability and flexibility which takes the legitimate needs and benefits of humanbeings into consideration and can answer all eras. As in every scientific branch, there is a historical process for the Islamic Law. Of course the historical course of the Islamic Law begins with the inspiration to the Prophet (Peace be upon him) and continues to the ende of the world. From this aspect the Islamic Law is alive, dinamic and open to all developments. The gaining of the works compiled on the Islamic Law to the world of the law will both give a chance to compare this law with the others and contribute to the richness of this law to come into being. Burhaneddin Ibrahim Khalabî, on whom we are studying, is an ottoman jurist who lived in the late XV. century and early XVI. century. He had on authority nearly in every branch of Islamic scienses and his work titled; `Multeqa` in the field of fiqh is considered an important source for the later scholars. Because this work written properly to the conditions of that period was abridged, it was thought in the theological schools as a lecture book and gained the identity of half offical law books for muftis and qadis (judges). For its such great reputation, the first studies in the Western languages on the Islamic Law were based on Multeqa and its commentaries. The work has been pressed many times since it was compiled, and many commntaries and marginal notes have been written on it. We have a conviction that such studies will shed light on many historical and scientific facts.