Kınık (Pazaryeri-Bilecik) çömlekçiliğinin sorunları, kilinin karakterizasyonu, çömleklerine B2O3 içerikli transparant ve renkli sır uygulaması

Abstract

IV KINIK (PAZARYERİ-BİLECİK) ÇÖMLEKÇİLİĞİNİN SORUNLARI, KİLİNİN KARAKTERİZASYONU, ÇÖMLEKLERİNE B203 İÇERİKLİ TRANSPARANT ve RENKLİ SIR UYGULAMASI M. Ercin ERDİNÇ Yüksek Lisans Tezi, Seramik Mühendisliği Anabilim Dalı, Ocak-2004 Tez Danışmanı: Doç. Dr. İskender IŞIK ÖZET Bu çalışmada, yapılan bir anketle Kınık Köyünün çömlekçiliği, çömlek üreticilerinin sorunları ve çömlek üretimi incelenmiştir. Anket sonuçlarına göre; Kınık Köyü çömlekçiliğinin gelişmesi için kurşunlu sır yerine sağlıklı bir sırın kullanımı en önemli çözülmesi gereken problem olarak saptanmıştır. Kınık Köyü Çömlek Kilinin karakteri zyonu sonucunda; (1) yapılan kimyasal anilizinde % 54.3 Si02, % 21.5 A1203, % 9.15 Fe203 ve % 6.62 ateş kaybına sahip olduğu, (2) XRD ile yapılan mineralojik analizinde kuvars, klinaklor, albit, notronit ve illit mineralleri içerdiği, (3) ham kilin % 17'sinin kum, % 46'sının silt ve % 37'sinin kil miktarı olduğu, (4) kilin plastiklik limitinin 26.77, kuru küçülmesinin % 7.05, pişme küçülmesinin % 0.053, toplam küçülmenin % 7.1 ve su emme değerinin % 12.60 olduğu saptanmıştır. Kurşunlu sırla kaplanan güveç kaselerinin Porselen Sofra Eşya Standartlarına (TS 10850) göre 5 mg/dm3 olması gereken üst sınır kurşun çözünürlüğü değerinin 16,24 mg/dm3 olduğu tespit edilmiştir. B203 içerikli sırla kaplanan güveç kaselerinde ise kurşun çözünürlüğünün aynı standarta göre eser miktarda olduğu saptanmış, sonuçta çömlekçilerin kurşunlu yerine B203'li sırların hiçbir sorun yaşanmadan kullanılabileceği saptanmıştır. Kınık yöresi çömlekçilerinin kullandıkları kurşunsuz sıra 14 değişik renk veren pigment ağırlıkça % 2,5 ve 5 oranlarında ilave edilerek oluşturulan 28 adet renkli sır çömleklere daldırma yöntemi ile uygulanmıştır. Laboratuar şartlarında ve endüstriyel ölçekteki Kınık Köyü çömlekçilerinin gazlı fırınlarında pişirilmiş ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bor oksit, çömlek, Kınık Köyü, kurşun zehirlenmesi, sır.

The PROBLEMS of KINIK'S POTTERS (PAZARYERİ-BİLECÎK), The CHARACTERIZATION of KINIK'S CLAY, TRANSPARENT and COLORED B203 BEARING GLAZE APPLICATION for KINIK'S POTS M. Ercin ERDİNÇ Ceramic Engineering, M.S. Thesis, 2004 Thesis Supervisor: Assoc. Prof. Dr. İskender IŞIK SUMMARY In this study, manufacturing and problems for the potteries and potters of Kınık village were studied by conducting a poll. Accoring to results of the poll, lead-bearing glaze problem was determined one of the major obstacle for the marketing of the pots to be flourished. Furthermore, the characterization of Kınık' s clay was done by DTA, XRD, XRF, partical size analysis, plasticity, shrinkages, and water absorpsion. In order to determine the possible use of boron oxide containing glaze on the Kınık village potteries as a replacement of lead bearing glaze, the preliminary study was conducted. It has been determined that leaded glaze used on the pots indicated the maximum lead dissolution rate of 16.24 mg/dm3 although it must have been a value of 5 mg/dm3 according to Turkish Porcelain Tableware Standards (TS 10850). However, with B2O3 consisting glaze such a dissolution is ignorable. Therefore, it was concluded that B2O3 bearing glaze could easily be used on the Kınık village's pots without causing any problem. 28 colored glazes were prepared by utilizing 14 different commercial pigments and leadless glaze. The prepared colored glazes were applied on Kinik's pots by plunge method. Color and development of the glazes were allright at the end of the Firing experiments. Furthermore, same application of the colored glazes and firing experiments were performed within the industrial scaled furnace of Kinik's potters. The test results of the specimen were appreciably in terms of color and the glaze development. Keywords: Boron oxide, glaze, lead poisioning, Kınık Village, pot.