ISO 9000 standartlarının uygulanmasıyla ortaya çıkan kalite maliyetleri analizi

Abstract

ÖZET Şirketlerin gelişmesi ve hayatta kalabilmesi, müşteri odaklı olmasına, kaliteli, düşük maliyetli ve hızlı üretim yapmasına bağlıdır. İşte bu sebepten müşteri nezdinde mal veya hizmetin kalitesinin sağlanabilmesi için sistematik olarak ve üçüncü şahıslarca verilen güvence özelliği taşıyan ISO 9000 standartlarının tatbik ediliyor olması gerekmektedir. Yani kusursuz mal/hizmet üretimi için sistemin kusursuz olması icap etmektedir. Sistemin kusursuzluğu ise üçüncü şahıslarca kontrol edilerek belgelendirilmesinden geçmektedir. Bu belgelendirme ve sürekli gelişme için yapılan bütün yatırımların ciddi ve sistemli bir şekilde maliyetlerinin tespitinin yapılması lazımdır. Yani `düşündüğünü yaz, yazdığını yap ve yaptığının kaça mal olduğunu tespit et` mantığı ile hareket edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın maksadı, Türkiye'de ISO 9000 belgesi alan işletmelerde standartlarının uygulanmasıyla ortaya çıkan kalite maliyetlerini tespit ederek TKM metodları ile bir analize tabi tutmaktır. Bu tez çalışması dört bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümünde kalite ve toplam kalite konuları ele alınarak gelişimi, önemi ve sağladığı faydalar üzerinde durulmuştur. Hususan toplam kalite yönetiminin unsurları ayrıntılı olarak izah edilmiştir. İkinci bölümde, kalite güvence sisteminin gelişimi ele alınarak kalite güvence sisteminin beş temel kavramı kısaca izah edilmiştir. ISO 9000 Standartlarından uygulamaya yönelik olan ISO 9001 standardı madde numaralarına göre açıklanmıştır. Kalite sistemini kurma ve belgelendirme faaliyetleri sırasıyla ele alınmıştır. Ayrıca ISO 9000 standartlarının; rekabetteki durumu, dünya ve Türkiye'deki uygulamaları üzerinde durularak, kalite güvence sistemine geçişte karşılaşılan problemler ele alınmıştır. ISO 9000 standardının, toplam kalite yönetimi ile mukayesesi yapılarak işletmeler açısından önemi ve faydaları üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, `Kalite Maliyet Sistemi` ele alınarak kalite maliyetleri tasnif edilmiş ve ISO 9000'e uygun olarak `Kalite Maliyetleri Değerlendirme Raporu` hazırlanmıştır. Kalite maliyet sisteminin önemi üzerinde durularak ilk defa kalite maliyet tespitinin yapılışı ile ilgili sayısal bir örnek verilmiştir. Ayrıca kalite maliyet sisteminin faydalarından bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde ise, Türkiye genelinde ISO 9000 belgesi alan işletmelerde `ISO 9000 Standartlarının Uygulanmasıyla Ortaya Çıkan Kalite Maliyetleri Analizi` yapılmıştır. ISO 9000'e uygun kalite maliyetleri tasnif edilerek anket yoluyla toplanan bilgiler ışığında kalite maliyeti analiz metotları ile (mukayese tabanlı analiz, trend analizi ve pareto analizi) analiz edilerek değerlendirmeler yapılmıştır.

II ABSTRACT The growth and the survival of the companies depend on being costumer- oriented and the ability to produce fast and with low cost. For this reason in order to accomplish quality in goods and services, the application of ISO 9000 which is a kind of warranty given systematically by third parties is a must. That is for perfect goods/services the systems must be also perfect. And the perfectness of the system lies in the control and certification of third parties. The cost of this certification and continuous improvement should be determined seriously and systematically. This means that `write what you think, do what you write and determine the cost of your action` logic should serve as a basic in taking an action. The aim of this study, is to determine the quality costs in business organizations having ISO 9000 document deriving from the application of the standarts. This thesis consists of four parts. In the first part of this study, after quality and total quality matters have been handled, its development, importance and advantages have been emphasized. The elements of total quality management have been explained in detail. In the second part, the five basic concepts of quality guarantee system have been explained with respect to the development of quality guarantee system. ISO 9001 standards which are the application-oriented form of ISO 9000 standards have been described according to their numbers. The establishment of quality system and the documentation activities have been dealt respectively. Also, the competitiveness and the application of ISO 9000 standards in Turkey and in the world, and the problems facet in the transformation to the quality guarantee system have been investigated. The importance of ISO 9000 standards for the companies has been defined by making comparisons between total quality management and its benefits have been emphasized. In the third part, `Quality Cost System` has been pointed out, quality costs have been classified and `Quality Cost Evaluation Report` has been prepared in accordance with ISO 9000. The importance of quality cost system has been emphasized and for the first time a quantitative example concerning the establishment of quality cost system have been considered. In the fourth part, `The Quality Cost Analysis Deriving From The Application of ISO 9000 Standards` has been performed in the companies having ISO 9000 certificate in Turkey. Quality costs appropriate to ISO 9000 have been analyzed and evaluated by using quality cost analysis methods (comparison based analysis, trend analysis and pareto analysis).