Kapasite planlamasında kullanılan kantitatif karar verme yöntemleri ve doğrusal programlamaya dayalı bir uygulama

Abstract

ÖZET İşletmelerin en önemli problemlerinden biri, mevcut kıt kaynaklarım en verimli şekilde kullanabilmektir. Bunun içinde üretim kapasitelerini optimum düzeyde tutabilmelerini sağlayacak araştırmalara ihtiyaçları vardır. Hangi kaynakları ne ölçüde kullandıkları, ürettikleri ürünlerden hangisini ne kadar üretmeleri halinde mevcut kapasitelerini en iyi şekilde kullanmış olabilecekleri, atıl kapasite durumları ve bunları giderebilecek alternatif kapasite planlamaları gibi problemlerin çözümü için işletmelerin mevcut durumlarını sürekli analiz etmeleri gerekmektedir. İşletmelerin bu analizleri' yapabilmelerini sağlayan, özellikle İkinci Dünya Savaşından sonra bir çok kantitatif teknikler geliştirilmiş ve bilgisayar teknolojisinin de büyük bir gelişme göstermesi ile bu tekniklerin uygulanması giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu çalışmamızın amacı, kantitatif karar verme tekniklerinden doğrusal programlama tekniğinin kurulu işletme kapasitelerinin en kârlı biçimde kullanılmasında gösterdiği yararları ortaya koymaktır. Bu amaca dönük olarak YİBİTAŞ/LAFARGE Sivas Çimento İşletmesinde bir kapasite planlaması uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde; kapasite ve kapasite planlaması kavramlarına değinilmiş, kapasite planlamasına etki eden faktörler belirtilerek kapasite planlamasına ilişkin yatırım biçimlerine yer verilmiştir. ikinci bölümde; kapasite planlamasında uygulanabilecek kantitatif teknikler teorik biçimde ele alınmış, doğrusal programlama tekniğine geniş yer verilmiştir. Ayrıca, uygulamada kullanılan QSA ve LINGO-5 optimizasyon bilgisayar paket programlan tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde; önce anılan işletmenin tanıtımı yapılmış, daha sonra işletmenin üretim süreci, ana üretim üniteleri, ürettiği ürünler, fiili çalışma süreleri ve duruşları incelenmiş, 1994 yılından itibaren elde edilen mevcut verilere dayanılarak işletmenin kurulu kapasitesinin optimum kullanımına yönelik, doğrusal programlama tekniği ile üç ayrı maksimizasyon modeli oluşturulmuştur. Model- 1 ile fiili durumdaki işletmenin dar boğaz oluşturan üniteleri ve atıl kapasiteler belirlenmiştir. Model-2 de duyarlılık analizi yapılarak atıl kapasitelerin giderilmesine ilişkin çözüm seti çıkarılmıştır. Model-3 de ise işletmenin mevcut kapasitelerinin optimum kullanımını sağlayacak ve kân maksimize edecek hedef model elde edilmiştir. Sonuçta, modellerin işletmenin 1998 yılı durumu ile karşılaştırılması yapılarak alınacak tedbirlere ilişkin bilgiler verilmiştir. X

SUMMARY One of the most important problems of firms is how to use the available insufficient sources feasibly. In order to use the sources feasibly the firms need search and studies to provide them to have their production capacities on optimum level. Firms should analyze their present positions to solve some problems such as how and to what extent they use what sources, how thay can be in a position to use the best capacity by producing what products, unused capacity and planning to remove this problem...etc. Several quantitative techniques were developed after the second world war to help the firms make such analyses. The use of such techniques with the help of improvement in computer technology has extended so greatly far. The aim of this study is to put forward that linear programming techniques, which is one of the quantitative decision techniques, are very helpful in using available capacities in the best way. To prove our theory we realized a capacity planning in Yibitaş/Lafarge Cement Plant in Sivas. This study has three parts. In the first part, we dealt with the concepts `capacity` and `capacity planning` and by determining the factors effecting capacity planning we put different kinds of investment related with capacity planning. The second chapter, includes theoretic quantitative techniques to be used in capacity planning widely moreover we introduced QSA and LINGO-5 optimization ready-made computer software we used in the experiment. In the third chapter, first we introduced the mentioned administration, then the production process of the administration, main production unities, produced products, period of working moreover, in this chapter, we established three different maximization models with linear programming technique which was directed optimum use of parent capacity of the administration we realized this study by analyzies the data which where available from 1994 so far. By Model- 1 we determined unused capacities and problem units of administiration in process. In Model-2 a set of solition was put forward to overcome the problem of unused capacity by applying sensitive analysis. In Model-3 we got a target model to maximize the benefit and to use the availeble capacity feasibly. At the end, we compared and contrasted the models with the position of the administration in 1998 and suggested some solutions to the problems. `EC YÜKSEKÖ?RETİM KDROLO DOKÜMANTASYON MERKEZİ