Antonio Gramsci ve sivil toplum

Abstract

Gerek Batı toplumlarında gerekse de Türkiye toplumunda, özellikle son yıllarda, entellektüellerce tartışılan sivil toplum kavramı, üzerinde bir uzlaşmanın sağlanamadığı bir alandır. Bunun temel nedeni toplumumuzda farklı politik çevrelerin kendi anlayışları bağlamında ona farklı anlamlar yüklemesidir. Sivil toplumun farklı içeriklerle kavranması, bir yönüyle, kavramın kendisine tarihsel süreçte farklı anlamların yüklenmesiyle bağlantılıdır. Sözgelimi Aristoteles, Hobbes, Locke, Rousseau ve Hegel gibi düşünürler sivil toplumu farklı içeriklerde ele almışlardır. Marx ise, sivil toplumu hem altyapıya tekabül eden ekonomi politiğe dayandırmakta, hem de hukukla girdiği özsel ilişki bağlamında ekonomik alan ile siyasal alan arasında bir köprü olarak yorumlamaktadır. Bu durum, Marksist bir teorisyen olan Gramsci'nin sivil toplum anlayışında da benzer bir ikiliğin yaşanmasına yol açmaktadır. Gramsci'de sivil toplum, üç ayrı biçimde ele alınmaktadır. Bunlar: 1) Devletin karşısında yer alan sivil toplum, 2) Devlet tarafından kapsanan sivil toplum, 3) Devlet ile aynı şey olan sivil toplumdur. Gramsci'nin sivil toplum anlayışı, her ne kadar tersi öne sürülse de Marx' m sivil toplum anlayışından çok fazla ayrılmamaktadır. Aralarındaki en büyük fark, Marx' m bu alana herhangi bir sınır koymaması, Gramsci'nin ise alanı sınırlandırmasıdır. Bu doğrultuda Gramsci'nin sivil toplum anlayışı, Marx'in bakış açısından kaynaklanmasının yanında, özgün bir yorumu içermesi nedeniyle, günümüz koşullarında hâlâ büyük önem taşımaktadır. DOlBMANmSYO^ MERKEZİ

The concept of civil society, much disputed by the intellectuals, especially in recent years, in Western societies as well as in the Turkish society, has become a field of discussion over which an agreement could not be reached. As far as our intellectuals are concerned, the basic reason for this lack of agreement lies in the fact that different political circles give different meanings to it in connection with their own understanding and evaluation. The conception of civil society with different contents is, as one of the aspects, connected with the variety of meanings attached to the concept itself in the historical process. For example, thinkers like Aristotle, Hobbes, Locke, Rousseau and Hegel have handled civil society with differing contents. Marx, on the other hand, places civil society on the foundations of political economy corresponding to the substructure as well as interpreting it, in connection with the essential relationship it has with jurisprudence, as a bridge between the economic and political fields. This situation leads to a duality in the mind of the Marxist theoretician Gramsci also in his conception of civil society. Gramsci considers civil society in three different forms. These are: 1) Civil society as opposed to the state, 2) Civil society as embraced by the state, 3) Civil society as identical with the state. Gramsci's understanding of civil society differs not much from that of Marx, although the opposite view is also defended by some. The most important difference between them is that Marx does not draw a boundary of this field whereas Gramsci does. In this direction, Gramsci's concept of civil society, besides originating from Marx's point of view, still has great importance in the conditions of our times for the reason of involving an original interpretation.