Ekonomik kalkınmada sosyo-kültürel, motivasyonel faktörler ve Türkiye üzerine bir inceleme (1790-1950)

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, kalkınma teorilerinden bir çoğunun kullandığı `genellemelere dayanan, indirgemeci ve tek boyutlu analiz yönteminin` eksikliğini ortaya koyarak; ekonomik kalkınmayı tek bir faktörle açıklamanın mümkün olamayacağını, ekonomik kalkınma için evrensel olarak önerilebilecek bir yolun bulunmadığını ve kalkınma olgusunun, ancak her bir toplumun örgütsel bütünlüğü içerisinde analiz edilebileceğini açıklığa kavuşturmaktır. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kalkınma kavramının analizi yapılarak; büyüme, yapısal değişme, sanayileşme ve modernleşme kavramlarıyla ilişkisi ortaya konulmaktadır. Bölümün diğer bir konusunu kalkınma teorileri ve bu teorilere yapılan eleştiriler oluşturmaktadır. Teorilerin azgelişmişlik olgusunu ele alış biçimleri incelendikten sonra, yapılan incelemelerin yöntem ve içerik açısından eleştirisi yapılmaktadır. Eleştirilerde daha çok, kalkınma teorilerinin kullandıkları yöntem nedeniyle sosyo-kültürel ve motivasyonel faktörleri dikkate almamaları vurgulanarak bunun azgelişmiş ülkelerde meydana getirdiği sonuçları tartışılmaktadır. İkinci bölümde, kalkınma kavramının taşımış olduğu çok boyutlu içerikten hareketle, kalkınma olgusunun ekonomi dışı faktörlerle ilişkisini açıklayan bir model oluşturulmaktadır. Bütüncül bir yaklaşımı esas alarak oluşturduğumuz bu model yardımıyla sosyo-kültürel, ekonomik ve motivasyonel faktörlerin kalkınmadaki rolü incelenmektedir. Belirlenen her bir değişkenin kalkınmaya etkisi ayrıntılı olarak tanımlanmaktadır. Böylece kalkınma olgusunun tek bir faktörün açıklayıcı özelliğinden kurtarılması ve birden çok faktörün etki ettiği gerçek bir olgu haline getirilmesi amaçlanmaktadır. Üçüncü bölümde ise, sosyo-kültürel ve motivasyonel faktörlerden hareketle Türkiye'nin kalkınma süreci değerlendirilmektedir. Bu bölüme ait araştırma iki farklı tarihsel ayırıma tabi tutulmaktadır. Birinci dönem 1790-1918, ikinci dönem ise 1923- 1950 tarihleriyle sınırlandırılmaktadır. Birinci dönem, bir devletin ekonomik, toplumsal ve politik alanlarda zamanın gereklerine göre dönüşümünü gerçekleştirememesinin nedenlerini ve sonuçlarını göstermesi bakımından; ikinci dönem ise zamanın ihtiyaçlarına göre yeniden yapılanmanın örnekliğini taşıması açısından araştırma konusu yapılmaktadır.

II SUMMARY The purpose of this study is to clarify that; it is not possible to explain the economic development with a single factor, there is not a unique way of economic development to be advised universally and development fact can be analyzed only in the organizational totality of each society; by putting the lack of reductionist, one- dimensional and generalized method that is used by most of development theories. The study includes three chapters. In the first chapter the relation of development concept with growth, structural change, industrialization and modernization is examined through an analyses of the concept. The chapter also includes the development theories and the critiques of these theories. After an investigation of the approaches of the theories about underdevelopment, a critique of the studies -method and content- is made. The criticizing largely emphasizes the development theories because of their neglecting the socio-cultural and motivational factors depending on their method and it discusses its results in underdeveloped countries. In the second chapter, a model explaining the relation of development with non-economic factors is developed according to multi-dimensional content that the concept carries. With this model that is formed by a total approach, the role of socio- cultural, economic and motivational factors in development is analyzed. The effect of the each variable to development is defined in details. So, it is aimed to deconstruct the explaination of development by only one factor and to construct it as a real factor which is determined by many factors. In the third part, the development of Turkey is eveluated in accordence with socio-cultural and motivational factors. The research of this part is subjected to two historical difference. The first period is limited between 1790-1918 and the second period between 1923-1950. The first poriod is the subject matter of this research in order to show the reasons and the results of a state's transformation which does not perform in accordance with the needs of the time in the field of economical, social and political; the second period is the subject matter of this research because of carrying the model of re-construction according to the needs of the time.