İslam Hukukunda anne ile ilgili hükümler

Abstract

İnsanlar, yaşadıkları sürece pek çok rol üstlenmektedirler. Nitelikleri ve etkileri farklı olan bu rollerin hepsi de önemlidir. Annelik de bu rollerden birisidir. İslâm hukuku insanların hayatlarının her dönemiyle ve taşıdıkları her rolüyle ilgili hükümler koymuştur. Anne hakkında vaz edilen hükümler, annenin, anne olmasından önce başlayan, hamileyken ve çocuğunu doğurduktan sonra da devam eden dönemleri içine almaktadır. Kadının, insan ve kadın olmasının dışında anne olması hasebiyle yerine getirmesi gereken sorumlulukları ve haklan araştırmanın kapsamını oluşturmaktadır. Araştırma, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, annenin tanımı, anne olmanın yolları, anneliğe engel olma ve bir annede bulunması gereken nitelikler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, annenin haklan ve görevleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, İslâm hukukunun ibadetler, aile, yargılama, ceza, devletler hususi ve miras gibi farklı branşlarında yer alan anne ile ilgili hükümler ele alınmıştır. Araştırmanın amacı, bu farklı branşlarda bulunan hükümlerin tek bir başlık altında toplamaktır. Anne ile ilgili hükümler, klasik hukuk kitaplarında tetkik edilmekle beraber, sistematik bir şekilde tek bir başlık altında ele alınmamıştır. Konu, İslam hukukunda `neseb`. `hidâne`, `radâ` vb. ilgili bölümlerde işlenmiştir. Çağdaş İslâm hukuku çalışmalarında ise, konu ya klasik usulde olduğu gibi ya da ansiklopedi maddesi olarak ele alınmıştır. Araştırmanın diğer bir amacı da, annenin, insan hayatındaki yerine ve önemine dikkat çekmektir. Araştırmada öncelikle İslâm hukukunun ilk kaynaklarına müracaat edilerek veriler toplanmıştır. Konu ile ilgili meseleler ele alınırken genellikle meşhur hukuk ekolleri; Hanefî, Maliki. Şafiî ve Hanbelî mezheplerinin görüşleri mukayeseli olarak verilmiştir. Ayrıca İslâm hukuku kaynaklarının dışında diğer modern ve klasik kaynaklardan da yararlanılmıştır. Daha sonra elde edilen bilgiler bilimsel olarak ele alınıp isabetli görüşlere ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sonucunda görülmüştür ki, anne ile ilgili hükümler, İslâm hukukunda hayli yekûn teşkil etmekte ve bu konu İslam hukukunun hemen hemen her alanını ilgilendirmektedir. İslâm hukuk doktrininde anneye hakiki ve mecazi anlamlar yüklenmiş, anne ile ilgili hükümler çocuk doğurmadan önce başlamış, annenin kocası ve çocukları, çocuğun annesi üzerinde bir takım haklara sahip olduğu görülmüştür. Kadının, anne olması hasebiyle İslâm miras, ceza, yargılama, devletler hususi hukukunda ve ibadetlerde farklı hükümlere tâbi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca anneliğin çok önemli bir vasıf ve hiçbir şekilde ihmale gelmemesi gereken bir konu olduğu sonucuna da varılmıştır.

People have many roles during their life spans. All of these roles with various qualities and effects are important. Motherhood is one of these roles too. islamic law has put rules in connection with each period of human life and with each role he or she is carrying. The rules put about motherhood contain phases that begin before motherhood and continues during pregnancy and after giving birth. The rights and responsibilities of woman which she must carry out as being mother in addition to her being human and woman constitute the content of this research. This study consists of one introduction and three parts. In the first part, some information has been given about the definition of `mother`, the ways of becoming mother, preventing motherhood and the qualities that are necessarry to be a mother. In the second part the rights and responsibilities of mothers have been concentrated on. In the third part some rules concerning mothers in different branches of the Islamic law like worships, family law, trial, law, criminal law, conflict of laws and inheritance law, have been handled. The aim of the research is to put the rules in different branches under one title. The rules connected with mother were not collected systematically under one title although they were examined in the classical books of jurisprudence. The subject has been worked up in the parts of `nasab` (genealogy), `hidâne`(guardianship for the child), `rada` (breast feeding a baby), etc. of the islamic law. In the contemporary studies, the subject has been handled either as it was in the classical method or as being an encyclopedia matter. Another aim of this research is to attract attention to the place and importance of motherhood in human life. In this study, first of all, the required data have been collected after resorting to the first sources of the Islamic law. The views of Hanefi, Maliki, Shafii and Hanbali schools have been comparatively given while the problems concerning the subject have been taken up. Moreover, the other modern and classical sources outside the sources of the Islamic law have been benefitted. Then the information attained has been scientifically examined and so the suitable and true views have been tried to reach. At the end of research it has been seen that the rules connected with mother constitute a big total in the islamic law and concern almost its every field. In the doctrine of the Islamic law, real and figurative meanings have been attributed to mother, and rules concerning her start before she gives birth and it has seen that mother has rights on her husband and children and also children have rights on their mothers. It has been found out that women are subjected to the different rules and judgements in connection with worships, family law, trial, law, criminal law, conflict of laws and inheritance law in the Islamic law as being mother. At the same time it is reached as a consequence that motherhood is a very important quality and it is a subject that must not be neglected in any way.