İçsel büyüme modelleri ve dış ticaret kazançları (Türkiye üzerine bir uygulama)

Abstract

ÖZET Neoklasik büyüme modeli, büyümeyi Harrod-Domar modelinin dayandığı bıçak sırtı dengelerden ve devletin müdahalesinden kurtarmıştır. Ancak, neoklasik model de gelişmiş ülkelerin zamanla durgun durum büyümesine takılı kalması, yoksul ülkelerin onları yakalaması, teknolojik gelişmenin dışsal sayılması, emek birikimli teknolojik gelişmenin emek tasarrufu yoluyla etkin emek başına sermaye stokunu azaltarak büyümeyi olumsuz etkilemesi gibi yeni sorunlar ortaya çıkarmıştır. Bu sorunlar içsel büyüme modellerine giden yolun başlangıcı olmuştur. `Asya Kaplanları` bir yana bırakılırsa, pratikte çok az gelişmekte olan ülke gelişmiş ülkelerin gelişmişlik düzeyini yakalayabilmiştir. İçsel büyüme modelleri, teori ile pratik arasındaki bu çelişkiyi, bilgi, teknolojik gelişme, beşeri sermaye, işbölümü ve uzmanlaşma, ölçek ekonomileri, dışsallıklar ve yayılma etkilerini içselleştirerek aşmışlardır. İçsel büyüme modellerinin temel girdilerinden olan bilginin aynı anda birden çok üretim alanında girdi olarak kullanılabildiğinden azalan verimlere tabi olmadığı; beşeri sermayeden doğan dışsal yararların yoksul ülkelerden zengin ülkelere doğru özellikle beyin göçüne yol açtığı; işbölümü ve uzmanlaşmanın yapılan işi basitleştirerek ve yenilik yapma hızını artırarak verimliliği artırdığı; bilgi, beşeri sermaye, altyapı ve araştırma-geliştirme çalışmalarından doğan pozitif dışsallıkların yayılmasının firma ve ülkenin rekabet gücünü artırdığı ileri sürülmüştür. İçsel büyüme modelleri alanında yapılan ampirik çalışmalarda, beşeri sermaye ve dış ticaretin büyümeye olumlu katkısının olduğu daha açık biçimde ortaya konmuş, birbirinin bilgi stokundan yararlanabilen benzer gelişmişlik düzeyindeki ülkelerin entegrasyonu yararlı görülmüştür. Bu çalışmada, Türkiye örneğinde 1950-2001 dönemi için emek ve sermaye faktörleri yanında beşeri sermayenin (eğitim harcamalarının) yer aldığı bir model çerçevesinde dış ticaretin büyümeye katkısı ekonometrik yöntemlerle test edilmiştir. Yapılan eş-bütünleşme (co-integration) ve hata düzeltme (error- correction) analizleri çerçevesinde beşeri sermaye ile dış ticaretin, içsel büyüme modellerinde öngörüldüğü gibi, büyümeye pozitif katkı yaptığı sonucu bulunmuştur. Ayrıca, dış ticaret ve büyüme ilişkisi çerçevesinde Granger nedensellik testi uygulanmış ve büyümeden dış ticarete doğru yönelen bir nedensellik belirlenmiştir.

ABSTRACT The neo-classical growth model has saved growth from the knife-edge equilibrium and government intervention on which the Harrod-Domar model is based. However, new problems related to its conclusions emerged such as: developed countries' hanging on to steady-state over time and poor countries' catching up with them; technological development being regarded as exogeneous; labour-augmenting technological development having a negative impact on growth by saving labour arid reducing the capital stock per effective labour. These problems have been the starting point of the path to endogenous growth models. Excluding the `Asian Tigers`, when we look into practice, there has been very few countries who could catch up with the development levels of the developed countries. The endogenous growth models were able to overcome this paradox of theory and the practice, by endogenizing the knowledge, technological development, human capital, division of labour and specialization, scale economies, externalities and spillover effects. The knowledge, taken as one of the main inputs by the endogenous growth models, is not subject to diminishing returns, due to its ability of being used in more than one production field at the same time. On the other hand, skilled labour in developing countries tends to migrate to developed countries due to external benefits from human capital. The division of labour and specialization rises the productivity by simplifying the production process and accelerating innovations. Finally, the spillover effect of positive externalities from knowledge, human capital, infrastructure and R&D, results in the upgrading of competitive strength of both the firm and the country. Empirical studies based on endogenous growth models have shown more clearly that the human capital and foreign trade contributes positively to economic growth, and it was also suggested that the integration would be useful for those countries with similar levels of development who can benefit from each other's knowledge stock. In this study, using econometric methods, the contribution of foreign trade to economic growth has been tested for Turkey for the 1950-2001 period, in the framework of a model which also includes human capital (education expenditure), along with labour and capital. As a result of co-integration and error-correction analysis, it was found that foreign trade has contributed positively to economic growth, as claimed by the endogenous growth models. On the other hand by using the Granger Causality Test, a causality from growth to foreign trade was observed.