Abdulkadir el Bağdadi`de Bilgi Nazariyyesi

Abstract

ÖZET Bilgi probleminin tarihçesi ilk çağlara kadar uzanmaktadır. Bilme ve akletme niteliğine sahip olan insan, bilginin niteliği, imkanı, kaynağı ve değeri gibi konuları tartışmıştır. İnsan bilgisinin felsefi bir izah, yorum ve tenkidini yapan `bilgi nazariyyesi(teori)`nin felsefi bir disiplin olarak sistemleşmesi ancak, XIX. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir. İslam düşünce sisteminde dini epistemoloji önemli bir yere sahiptir. Kelamcmın kendi inanç sistemini ortaya koyması ve onu tutarlı bir şekilde savunması, sistemli bir bilgi ve akıl anlayışına dayanır. Bu açıdan kelamcı için bilgi ve ona yüklenen anlam önemlidir. İslâm düşünce tarihinde bilgi üzerinde yapılmış olan çalışmaların azılığı ve Abdulkâhir el-Bağdadi'nin bilgi anlayışı üzerinde müstakil bir çalışmanın yapılmamış olması bu çalışmanın yapılma sebebi olmuştur. Araştırmamızın amacı Bağdadi'nin tarihin derinliklerinde kalan bilgi anlayışını, Ehli sünnet ekolüne ve İslâm düşünce sistemine katkısını ortaya çıkarmaktadır. Araştırmada düşünürün `Usûlü'd-Din` adlı eserini temel aldık. Yer yer diğer klasik ve çağdaş kelam, mezhepler tarihi ve felsefe kitaplarına müracaat ettik. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, düşünürün hayatı, ilmi kişiliği, yetiştidiği kültürel ortam, eserleri ve kelam ilmindeki yerine değindik. İkinci bölümde, kelamda bilgi nazariyyesi konusunu, felsefeyle irtibatlı olarak ele aldık. Bilginin tanımı, imkanı kaynağı ve bilginin değeri konuları üzerinde durduk. Üçüncü bölümde ise, akıl yürütmenin (istidlal) anlamı, şartları, çeşitleri ve bilgisel değerini inceledik. Araştırmamızın sonunda, Abdulkâhir el-Bağdadi'nin bilgi anlayışının modern bilgi anlayışıyla örtüştüğünü gördük. O gerek bilginin imkanı, gerekse kaynağı ve değeri konularında birbiriyle tutarlı, akli düşünceyle uyumlu ve çağdaş bilgiyle paralel düşüncelere sahiptir. Araştırma, Bağdadi'nin bilgi anlayışını gün yüzüne çıkartırken, Ehli Sünnet ekolünün de temel bilgi anlayışını ortaya koymuştur.

SUMMARY The history of the problem of epistemology goes back to the first ages humanbeing, who has the ability of learning and thinking has always discussed the issues of quality possibility, origin and value of knowledge. The theory of epistemology, that makes philosophic explanation interpretation and criticizm to the knowledge of humanbeing has only formed as a philosophic dicipline in the second half of the XIX. century. Religious epistemology has an important place within the system of Islamic thought for a theologist, putting forward his/her belief system and defending in consistently bases on a systematic knowledge and intelligence. There fore, knowledge and the meaning imposed to it is very important for a thelogist. Lack of enough study on epistemology in the history of islamic thought and absence of an independent academic work about Abdulkâhir al-Bağdâdî's understanding of knowledge have led to this study. The aim of our study is to uncover Bağdadî' s oppinions on epistemology, which remainned secluded in history and his contribution to Islamic thought particularly to Ahl al-Sunnah school. İn this study, we took his work called `Usûl al-Din` as a basis. Sometimes we recoursed to other classical and contemporary sources in thelogy, history of sects and philosophy. This study contains three chapters. İn the first chapter, we dealt with the scholar's life, academic pesonality, cultural environment, his works and position in theology. İn the second chapter, we studied the theory of epistemology in theology with connection to philosophy definition of knowledge (epistemology), its possibility, source and value were also dealt with in this chapter. The third chapter is about the meaning of reasoning, its coditions, verieties and epistemologic value. İn the end of the study, we saw that there are similarities between Abdulkâhir al-Bağdâdî's understanding of knowledge and modern epistemology theory. He has consistent thougts about the possibility, source and value of knowledge in harmony with rationalist thinking, and parallel to contemporary thoughts. This study reveals the essential epistemology theory of Ahl al-Sunnah school, as it discloses Bağdâdî's undestandingof knowledge.