Kolluk (jandarma) etik ilkelerinin belirlenmesi ve kurumsallaştırılması

Abstract

ÖZET (günümüzde bilgi sistemleri, insan hakları, toplam kalite, liderlik ile birlikte meslek etik ilkeleri sıkça konuşulmaya ve tartışılmaya başlanılmıştır. Toplumda bireylerin davranışlarını belirleyen bazı kurallar mevcut olup yazılı olanlara hukuk kuralları yazısız olanlara ise örf adet ve görgü kuralları denmektedir. Etik ilkelerin büyük çoğunluğu bu tür yazılı olmayan kurallara dayanmaktadır. Değişik kaynakların incelenmesi sonucu etik ve etik ile yakından ilişkili olan değer, norm, ahlak kavramlarını genel anlamıyla şu şekilde açıklamak mümkündür. Değer, sözlük anlamı ile bir varlığın veya bir olayın insan için önemini belirleyen inançtır. Değerler, kişisel veya toplumsal düşünce ve davranış şekillerimizi belirleyen olgulardır. Objektif olmasa bile mutlak doğruları ifade eder ve yaşantımıza yön verirler. Sevgi, saygı, dürüstlük, doğruluk vb. ilkeler yüksek değerleri oluştururken; güç, çıkar, ilgi, tutku, fayda gibi ilkeler ise araç değerleri oluşturur. Normlar genellikle değerlerin yansıması olup grup üyelerinin benimsediği, birbirleri ile ilişkilerini düzenleyen ve davranışlarına yön veren standartlardır. Normlar sayesinde bireylerin sapkın davranışlarının önüne geçilerek grubun sağlıklı yaşaması sağlanır. Ahlak ise, toplumun içinde yaşayan insanların davranışlarını ve birbiri ile olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır. Sosyal bir bilim dalı olarak ahlak, değer yargılarının, normların ve kuralların oluşturduğu sistemi inceler. Tarihi sürece bakıldığında her toplumun farklı ahlaki değerlerinin olduğu, bu değerlerin zamana, topluma ve hatta bireylere göre değişebileceği gözlenmektedir. Etik kavram olarak günlük dilde ahlak ile eş anlamlı olarak kullanılmakla birlikte esas itibariyle felsefenin bir alt disiplinidir. Etik, insanların toplum içindeki davranışlarını ve birbirleri ile olan ilişkilerini düzenleyen ahlaki kuralları sistemli bir hale getirir. Etik yaklaşım kişilere karşılaştığı spesifik durumlarda nasıl davranılacağını, hangi eylemlerin iyi-kötü veya doğru-yanlış olacağını belirlemede yol gösterici bilgiler ortaya koyar. Bireyler bu bilgileri değerlendirerek kendi değer yargılarını oluşturur. Etik insanın ahlaki değer içeren davranış ve eylemlerinin temelini araştırır. Sonuç itibariyle iyi davranış ve eylemleri açıklayarak evrensel kabul gören ilkeleri ortaya çıkarıp sistemleştirmeye çalışır. Etik kavramı son yıllarda Iülkemizde de üzerinde durulan bir konu olmuş ve bu çerçevede diğer mesleklerde olduğu gibi kolluk (Jandarma) etiği üzerinde de önemli çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmada etik kavramı jandarma meslek ahlakı anlamında ele alınmıştır. Meslek etiği meslek ahlakı ile aynı anlamı taşımakta olup belirli bir meslekte uyulması gereken evrensel davranış kurallarını belirtir; aynı değer yargılarını bir mesleğe taşıyarak, meslek mensupları için ortak değerleri yansıtan davranış kuralları oluşturmayı hedefler. Bununla birlikte, bir mesleğin etik ilkelerinin oluşturulması felsefi anlamda etik kavramına olan ihtiyacı ne azaltır ne de ortadan kaldırır. Çünkü belirlenen bu ilkelerin spesifik durumlara uygulanması için felsefi etik bilgisine ihtiyaç vardır. Meslek etik ilkeleri, yetersiz ve ilkesiz meslek mensuplarını uyarma, meslek içi rekabeti artırma, kişisel kaygı ve çıkarların önüne geçme, standart dışı davranış gösteren personele, yasalar çerçevesinde yaptırım uygulama ve dolayısıyla hizmette verimlilik ve etkinliği artırarak hizmet kalitesini koruma fonksiyonunu icra eder. Tarih boyunca insanlar, sosyal hayatın devamı için huzur ve asayişi koruyacak can ve mal güvenliğini sağlayacak bir kuruluşa ihtiyaç duymuşlardır. Demokratik toplumlarda bireylerin hak ve özgürlüklerini çekinmeden kullanabilmesi ve güvenlik ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için güvenlik (kolluk) güçleri kurulmuştur. Türk tarihi incelendiğinde kolluk görevini yerine getirmek için askeri statülü birimler kurulmuştur. Batı ülkelerindeki gelişmelere paralel olarak 19. yüzyılın sonlarına doğru şehir merkezlerinde polis, kırsal kesimde jandarma sorumlu olmak üzere kolluk teşkilatı yeniden yapılandırılmıştır. Güvenlik hizmetini yerine getirirken kolluğun yasalar ve evrensel ilkelere uyma zorunluluğu vardır. Nitekim bu husus 1789 tarihli İnsan hakları beyannamesinin 12. maddesinde `İnsan ve vatandaşlık haklarının garanti altına alınması mutlaka bir zabıta gücü gerektirir. Ancak bu güç kamu yararına alınmış olup bu gücü elinde bulunduranların yararına kullanılamaz.` şeklinde belirtilmiştir. Son yıllarda güvenlik birimlerinin, insan hakları ihlalleri ve etik dışı davranışları sadece ilgili ülke yönetimlerinin kendi meselesi olmaktan çıkmış ve uluslararası bir nitelik kazanmıştır. Kişi hak ve hürriyetlerinin korunması bütün insanlığın ortak sorunu haline gelmiştir. IIKüreselleşen dünyamızda özellikle insan hakları alanında evrensel uygulamalar başlatılmış, kolluk kuvvetlerinin de bu gelişmeye paralel olarak yeniden örgütlenmesi ve yapılanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Demokratik hukuk devleti olan ülkemizin kolluk birimini oluşturan jandarma ve polisin evrensel değerlerden uzak kalması düşünülemez. Profesyonel bir meslek olan jandarma yasalara uymanın yanında evrensel kabul görmüş etik ilkelere de uygun davranması önem taşımaktadır. Bu kapsamda işlenebilecek suçları önceden tespit ederek önleyebilen, suçların aydınlatılmasında uzmanlık ve teknolojiyi kullanabilen, kendisine verilen yetkileri güç olarak değil de görevini yapabilmesi için bir araç olarak algılayabilen, insan odaklı, problem çözmeye dayalı ve toplum destekli bir çağdaş kolluk anlayışının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada kolluk birimleri (Jandarma) nın görevini yerine getirirken yaptığı uygulamaların hem yasal sınırlar içerisinde hem de evrensel nitelikte meslek etik ilkelerine uygun olmasının gerekliliği üzerinde durularak, Jandarma etik ilkelerinin belirlenmesi ve kurumsallaştırılması hususu incelenmiştir. III

ABSTRACT Today the terms information system, human rights, total quality, leadership started to talk and discuss with the term principles of profession ethics. In the society there are rights that determines the behaviors of people, the rights that are written called as law and also that are not written called tradition. Most of the ethical principles relies on not written rules. After observing different sources we can explain the term ethics and the terms value, norm and morality, which are closely related with ethics, like this. The term ethics is used synonmous with the term moral in daily language, fundamentally ethics is subdiscipline of philosophy. Ethics gets systematic the moral rules that the behaviour of people in the society and the shapes relationship between people. Ethical approach shows people how to behave against specific situations and to specify which actions are bad or wright-wrong. People evalute these knowledges and form their own valuable judgement. Ethics searchs the basics of their behaviours and actions that includes moral value. In conclusion explaining good behaviour and acts discovers and makes systematic the principles that are excepted universal. Last years the term ethics is also a term that discussed in our country. And from this point of view Gendarme ethics study, like other sectors, is begun. During this work the idea ethics take charge of by the meaning of job moral. Job ethics, shows the universal behaviour rules that must be followed, are meaning nearly same job moral; and also carrying out the same valuable judgements to a job purposes the behaviour rules that reflects the common values of the workers. Besides making philsophy of ethical principal of a job never decreases or removes the need for the idea of ethic. Because the principles that determined must be applied to specific situations. Principles of job ethics isused for reminding inadequate workers, to increase the competition within the job, to stop personal profit and anxiety, to use the rules against the workers that make behaviours which are unusual, finally this makes the quality of service to increase. IVAll the history people needed a foundation to secure life and property for the continuing of social life. Security forces are founded in democratic society for people to use their rights and freedoms and secure themselves. When we observe the Turkish history this mission was given military forces. In parallel to the development in the west countries in the nineteenth century, in the middle of cities police and in outer areas of cities gendarmes started working. These forces which provide securty must obey the universal pinciples and laws. Finally this situation take place in the Human Rights Manifesto in 1789 in the twelve substance `Security force is needed to guarantee human rights and citizenship. But this force can not be used for their needs and wants.` Protecting the human rights and freedoms became common problem for humans. In the globalized world universal practice started specially in human rights area, security forces has started to develop and reorganized. In our country which democracy is used police forces and gendarmes are never away from universal values. Gendarme which is a professional job must follow the rules and behave normally in parallel with ethic principles which are universal, in this way to see the crimes before it happens, and stop it, to solve crimes with using technology, use his power that have given to them like a tool to do his job not for power, related with problem solving idea must be increased. During this work Gendarme's mission is observed with law borders and with universe job ethics.