Devlet adamı kimliği ile İsmet İnönü`nün düşünce ve uygulamalarının değerlendirilmesi

Abstract

Tarih sahnesinde yer alan her devletin kendine özgü siyasal, ekonomik,kültürel özellikleri vardır. Bu özellikler ise ona yön veren liderler tarafındançerçevelenir. Temeli tam bağımsızlık ve ulusal egemenliğe dayalı olan laik,demokratik, sosyal hukuk devleti, ulus-devlet niteliklerini içeren TürkiyeCumhuriyeti'nin kuruluşunda, Atatürk'ten sonra önemli bir yere sahip olan kişiİsmet İnönü'dür. Bu tezin temel amacı, İnönü'nün düşünce ve eylemlerini, tarihselkoşulları çerçevesinde, anlamak, açıklamak ve bugüne ışık tutabilmektir.Çalışmamızın birinci bölümünde, Milli Mücadele sürecinde ve sonrasındaAtatürk'ün İkinci Adam'ı olarak İnönü'nün düşünce ve eylemleri incelendi. İkincibölümde, Atatürk'ün ölümünden sonra, İnönü'nün Cumhurbaşkanı seçilmesi ve 26Aralık 1938 CHP I. Olağanüstü Kurultay'ında İnönü'ye ?Değişmez GenelBaşkanlık? sıfatının verilmesi ile başlayan, çok partili siyasal yaşamın ilk döneminide kapsayan 1938-1950 arası dönem, ?Milli Şef Dönemi? olarak değerlendirildi. Budönem, kendi içerisinde iki alt döneme ayrılarak incelendi. 1938-1945 Milli Şef'liğinilk döneminde, İnönü'nün parti, hükümet, meclis ve devletin başında tek otoriter isimolarak politikaları ele alındı. Söz konusu dönem, II. Dünya Savaşı yılları ile eşzamanlı olması nedeniyle, İnönü'nün dış politikalarının da analizi yapıldı. 1945-1950 Milli Şef'liğin ikinci dönemidir. Bu dönem, II. Dünya Savaşı sonrası dönemolması nedeniyle, İnönü'nün yenidünya düzeninde yer alması sürecindeki düşünce veeylemleri incelendi. Bu dönemde İnönü, Türkiye'nin kimliğini demokrasi veliberalizme yönlendirmiş, gerekli olan yapısal değişimleri hazırlayıp geliştirmiştir.Çalışmanın üçüncü bölümünde, 1950 seçimleri sonrasındaki süreç vemuhalefet lideri olarak İnönü'nün DP iktidarının iç ve dış politikalarına yönelikeleştiri ve tutumu değerlendirildi. Ayrıca, bu dönemde İnönü'nün CHP'nin yapısı vetüzüğünde meydana getirdiği değişiklikler de incelendi.CHP'nin ve devletin kuruluşunun temel ilkeleri olan ?Altı ok? konusundaİnönü'nün düşünce, anlayış ve uygulamaları, çalışmanın son bölümdedeğerlendirildi. Özellikle İnönü'nün Altı Ok'a ilişkin tutumu, tarihsel süreç gözönünde tutularak incelendi.

Every country which takes place on the history stage has distinct political,economic and cultural characteristics. These characteristics are determined by theleaders who directed them. In the foundation of The Turkish Republic, whose basesdepend on ultimate independence and national sovereignty, and which includes thecharacteristics of secular, democratic, social constitutional state and national-state,İsmet İnönü is the person who has a significant place after Atatürk. The main aim ofthis thesis is to comprehend and explain the ideas and actions of İnönü in thehistorical frames and to illuminate present day.In the first part of our study, the ideas and actions of İnönü during and afterthe National Contestation were examined as the Second Man of Atatürk. In thesecond part, the period was evaluated as ?National Chief Period?, which started afterthe death of Atatürk, by the election of İnönü as the president and by the assignmentof Constant General President title to him, and which also includes the multi-politicalperiod between 1938 and 1950. This period was inspected by separating it into twosub stages. The first stage of the National Chief between 1938 and 1945, the policiesof İnönü were evaluated, as he was the only authoritative figure leading the party,government, parliament and the state. The international policy was also examined asthe period mentioned is parallel to the Second World War. The years between 1945and 1950 are the second sub stage of National Chieftain. The ideas and actions ofİnönü considering the process of being included in the new world composition wereinspected as this stage is subsequent to the Second World War. In this period İnönüdirected the identity of Turkish Republic to democract and liberalism and preparedand developed the necessary structural alterations.In the third part of the study the process after the 1950 elections and criticsand attitudes of İnönü as the leader of the opposition to the DP government wereexamined. In addition to this, the alterations which İnönü introduced to the structureand rules of the CHP were assessed.The ideas, understandings and the applications of İnönü about the basicprinciples of CHP and the state, that is ?Six Arrows?, were evaluated in the last partof the study. Particularly, the attitude of İnönü to the Six Arrows was inspected byconsidering the historical process.