XVI. ve XVII. yüzyıllarda Eyalet-i Rum`da isyan ve eşkiyalık hareketleri

Abstract

XVI. yüzyılın sonlarına doğru görülen siyasi, askeri ve mali alanlardaki gelişmeler, Osmanlı Devleti'nin temel yapısında birtakım köklü değişimlerin oluşmasında etkili olmuştur. Uzun yıllar devam eden savaşlar ve bu savaşların meydana getirdiği sosyal ve ekonomik buhranlar, gerek merkezde gerekse taşrada çeşitli değişikliklerin yapılmasını zaruri hale getirecek bir ortama zemin hazırlamıştır.Yaşanan sosyal-ekonomik zorlukları çözme gayretinde olan Osmanlı devlet adamları, kuruluş aşamasından itibaren devletin temel unsurlarından birini oluşturan tımar sisteminden zamanla iltizam sistemine geçmişlerdir. Siyasi ve idari yapılarda görülen tüm değişiklik ve düzenlemeler elbette ki içtimai ve iktisadi hayata yansıyacak, bu değişim isyan ve eşkıyalık olaylarının yaşanacağı sancılı bir süreci de beraberinde getirecektir.XVI. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve XVII. yüzyılda da devam eden Celâli isyanları, merkezdeki huzursuzluklar ve bunların taşraya olan yansımaları, paşa ve diğer devlet adamlarının başkaldırıları, medreselere sığınan suhtelerin huzursuzlukları, yeniçeri, levend, sekban gibi gruplarla çeşitli aşiretlerin ortaya çıkardığı sorunlar, Osmanlı Devleti'nin klasik anlayışına dayalı sistemini temelinden sarsmıştır.İsyanların kökenlerine ve esas nedenlerine bakmaktan ziyade mevcut durumun bertaraf edilmesine yönelen tedbir veya cezaların sorunu çözüp çözmeyeceği hususu tartışmaya açıktır. Ancak günümüzde dahi örneğine az rastlanır şekilde sosyal devlet geleneğinin mükemmelleşmiş bir örneği olarak görebileceğimiz, ortaçağ devlet geleneklerine sıkı sıkıya bağlı Osmanlı siyasi otoritesinin, hem toplumsal hoşnutluğu sağlamak hem de bekasını sağlayarak kurumsal yapısını sürdürmek için yapmaya çalıştığı düzenlemeler dikkate değerdir.

XVI. towards the end of the century in the political, military and financial fields, developments, the basic structure of the Ottoman Empire was effective in the formation of some radical changes. For many years, the ongoing social and economic crises caused by wars and the wars, both in the provinces and the central system will make the necessary modifications to a variety of media prepared the ground.In an effort to solve social-economic challenges of the statesmen of the Ottoman Empire, the organization from the stage by one of the basic elements of the state system of grooming system iltizam passed slowly. Political and administrative structures and arrangements, of course, seen all the changes made on the basis of economic life and will be reflected in the insurgency and banditry incidents experienced a painful process of change will bring.XVI. emerged in the late XVII century Celal century, the on going rebellion in the center of the unrest and the implications of these provinces, pasha, uprisings and other statesmen, who took refuge in madrasas suhtelerin unrest, Janissary, levend, Sekban various tribal groups such as the problems posed by the Ottoman Empire rocked the foundation of the classical approach based on the system .Based on the origins and causes of these revolts, rather than looking at measures towards elimination of the current situation or solve the problem does not solve the matter of penalties open to debate. However, even today, rare instance of the welfare state as we can see an example of the tradition perfected, tightly bound to the traditions of the medieval state of the Ottoman political authority, and social tolerance, and satisfaction by providing the institutional structure to ensure survival of both trying to do to maintain the arrangements are worth noting.Key Words : Riot, Harami, Bandit, Calm, Ehl-i Fesâd, Eyalet-i Rum, Jalal, Suhte.