Pervâne Bin Abdullah`ın Kitâb-ı Melhame`si üzerinde tarihî dil bilgisi çalışması

Abstract

Bu çalışmada, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Yazmaları'nda 14 Hk 226 demirbaş numarasıyla kayıtlı olan Pervâne bin Abdullah'ın Kitâb-ı Melhame adlı eseri üzerinde Oğuz Türkçesinin tarihî gelişimi açısından dil incelemesi yapılmıştır. Bunun için eserimiz 15. ve 16. yüzyıla ait belirlenen beş eserle ses bilgisi ve biçim bilgisi yönünden karşılaştırılmıştır.Melhame'nin sözlük anlamı, büyük kayıplarla veya bozgunla sonuçlanan çatışma ya da savaştır; fakat bir terim olarak, özellikle astronomik ve meteorolojik olgulardan yararlanmak suretiyle bir sultanın, bir toplum veya topluluğun bir devletin geleceğine ilişkin kehanetlerde bulunma anlamına gelir.Çalışmamızda Ön Söz, Giriş ve Sonuç?un yanı sıra İnceleme, Metin, Dizin/Sözlük olmak üzere üç ana bölüm bulunmaktadır. İnceleme bölümünde eserin istinsah edildiği yıllardaki dil özellikleri ve dilin bağlı olduğu kurallar tespit edilirken 15. ve 16. yüzyıla ait ses bilgisi ve biçim bilgisi gelişmeleri irdelenmiş Orta Oğuz Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki geçiş sürecine ışık tutulmaya çalışılmıştır. Bunlara ek olarak eserimizdeki Arapça ve Farsçanın Türkçeye etkisinin ne kadar olduğu da belirlenmeye çalışılmıştır. Metin bölümünde, Arap harfli metnin yazı çevirimi yapılmıştır.Dizin ve sözlük bölümünde, metinde geçen sözcükler alfabetik olarak sıralanmış; sözcüklerin anlamları verilmiş, anlamı bulunmayan veya okunamayan sözcüklerin anlam kısmı boş bırakılmış ve `?` konulmuştur. Sözcük ve sözcüklere getirilen çekim eklerinin varak ve satır numaraları eklenmiştir. Anahtar Sözcükler:Kitâb-ı Melhame, Pervâne bin Abdullah, Oğuz Türkçesi

In this study, the language anaysis of Oghuz Turkish in terms of its historical development is made on Pervane Bin Abdullah?s Kitab-ı Melhame which is registered to the Ministry of Culture and Tourism, Manuscripts of Turkey with the inventory number 14 Hk 226. Furthermore, five works which date back to 15th and 16th centuries are compared with respect to phonology and morphology.Although Melhame means clash or war resulting in dramatical losses or defeats, it is used as a term standing for a prophecy regarding the future of an emperor, a society, a community or a state through astronomical and meteorological phenomena.This dissertation consists of Analysis, Text and Index/Dictionary parts exluding Preface, Introduction and Conclusion. In the analysis part, it is aimed to identify the characteristics and grammatical rules of language within the period in which the work is copied to the paper. It is further aimed to study the development on the phonology and morphology of the language in 15th and 16th centuries and shed light on the transition period from Middle Oghuz Turkish to Turkey Turkish. Additionaly, the effect of Arabic and Persian to Turkish in 16th century is investigated.In the text part, the text copied with Arabic letters is transcribed.In index and dictionary part, words in the text are alphabetised and the meaning of the words are given. The words which cannot be read or comprehended in the text are marked with a question mark (?) and not provided with the meaning. Leaf and line numbers of inflectional morphemes added to words are included.KeyWords: Kitâb-ı Melhame, Pervâne bin Abdullah, Oghuz Turkish