Keşanlı Zihnî Divânı (İnceleme-Tenkitli metin)

Abstract

Keşanlı Zihnî, memleketi Keşan'da mahkeme kâtipliği yapmış bir şairdir. Ondan bahseden kaynakların hiçbirinde doğum tarihiyle ilgili bir bilgi yoktur. Fakat ölüm tarihi ile ilgili farklı bilgiler mevcuttur. Bu bilgilerden birisi Sultan III. Selim Dönemi'nde, diğeri de H. 1202/M. 1787 tarihinde vefat ettiği şeklindedir. Mevcut bilgilere dayanarak Keşanlı Zihnî'nin XVIII. asrın ikinci yarısında yaşadığını söylemek mümkündür. Şairin kimliği ve Divân'ının bilim dünyasına tanıtılması amacıyla yapılan bu çalışmada üç temel konu üzerinde durulmuştur. Bunlardan birincisi; şairin Divân nüshalarından birinde mahlas farklılığından dolayı intihal ihtimali ve tezkirelerde isminin farklı zikredilmesinden hareketle Divân üzerine yapılmış çalışmalarda şiirlerinin başka şairlere mâl edilmesidir. İkincisi; Zihnî'nin klasik edebiyatımızda sayısı çok az olan dibâce sahibi şairlerden biri olmasıdır. Söz konusu dibâce, Zihnî'nin şiir hakkındaki görüşlerini gözler önüne seren bir poetika özelliği taşımaktadır. Üçüncü olarak da daha önce tek nüsha üzerinden çalışılan Zihnî Divânı'nın beş nüshadan hareketle tenkitli metninin ortaya konmasıdır. Yukarıda zikredilen konular, çözüme kavuşturulmaya çalışılırken şairin hayatı ve edebî kişiliği, Divân'daki şiirlerin incelenmesi ve Divân'ın tenkitli metninin yapılması çalışmamızın ana çerçevesi olmuştur. Ayrıca çalışmanın sonunda Divâna ait bir `Şahıs-Mekân-Eser` indeksi hazırlanmıştır. Divâna ait farklı nüshalardan örnek resimler `Ekler` başlığı altında çalışmanın sonuna ilave edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Keşanlı Zihnî, XVIII. yüzyıl, Dîvan, gazel, hikemî üslup, dibâce.

Keşanlı Zihni is a poet who was a court clerk in his hometown Keşan. There is no specific information about his birthdate in any of the sources mentioning him. However, there is different information about his death time. One of them is in the period of Sultan Selim III. and other is H.1202/M. 1787. Based on this information, it is possible to state that Kesanlı Zihni lived in the second half of XVIII. century. In this research aiming the introduction of the poet's identity and Divan to the scientific World, three main subjects have been held. First of them is that as a result of he used a different pseudonym in one of Divân copies, there is the risk of plagiarism, and that as a result of his name was mentioned differently in the collection of biographies, his poems were associated with other poets in the researches on Divân. Second of them is that Zihni is one of those poets having preamble number of which is very few in our literature. Aforesaid preamble has the feature of a poetic revealing Zihni's opinion about poem. Third one is to reveal criticized text of Zihni's Divân based on five copies which was previously researched based on one copy. While resolving aforesaid topics, life of poet; his literary identity; analysis of the poems in Divân and going through the criticized text of Divân formed the frame of this research. Additionally, at the end of the research an index of `Person-Place-Work` belonging to Divân was prepared. Sample pictures from different copies of Divân were added to the end of the research in the name of `Appendices`.Key Words: Keşanlı Zihni, XVIII. Century, Divân, ode, preamble, hikemî style.