Türkçe sözdiziminde yan cümle ve kullanımları

Abstract

Türkçede yan cümleler, bir fiilimsi veya fiilimsi öbeğine indirgenerek bir başka cümlenin bünyesinde yer alan cümleyi temsil eden yapılardır.Yan cümlelerle ilgili ilk olarak bu yapıların kısmen de olsa bir cümle değerine sahip oldukları belirtilmelidir. Yan cümlelerde kurucu ögeyi temsil eden fiilimsilerin -çekimsiz olmasına rağmen- yüklem gibi görev yapıp özne, nesne, tümleç gibi çeşitli cümle ögelerini etrafında toplayabiliyor olması, bunu göstermektedir.İkinci olarak, her yan cümle bir başka sözdizimi içinde çeşitli görevler üstlenir ve bu sözdizimine ait bir unsur olarak kullanılır. Böylece, yan cümleler sayesinde kendi içinde yüklemden, özneden, nesne veya tümleçten oluşan bir sözdizimsel yapının bir başka sözdizimi içinde yüklem, özne, nesne veya tümleç olarak kullanıldığı örneklerle karşılaşırız.Üçüncü olarak, yan cümle ile yan cümlenin içinde yer aldığı sözdizimi arasında çeşitli yapısal ve anlamsal bağlantılar kurulmaktadır. Bu bağlantılar, bir taraftan yan cümlenin yapısal sınırları içinde her zaman bulunmayan zaman unsuru ile özne, nesne veya tümleç gibi ögelerin neler olduğunu bildirmekte bir taraftan da yan cümlenin içinde yer aldığı cümleyle nasıl kaynaştığını gösteren oldukça ilginç oluşumların örneklerini sunmaktadır.Bu üç hususun ayrı ayrı verdiği fikirler, neticede birbirini tamamlayarak yan cümlelerin temel özellik ve kullanımlarıyla ilgili önemli bilgiler vermektedir. Bu çalışmada, yan cümleler bu üç husus doğrultusunda ele alınarak incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: yan cümle, yönetici, cümle ögeleri, cümle, sözdizimi.

Subordinate clauses in Turkish are structures symbolizing a sentence which takes part in another sentence as reducing to phrases.It should be noted about subordinate clause firstly that these structures have value of a sentence partially. Seeing that -although it is nominalization- the verb which is governer in subordinate clauses can govern diffirent elements of sentence like object, subject or complement such as predicate.Secondly, each subordinate clause have different functions in another syntax and they are used as an element of this syntax. Thus, thanks to subordinate clauses we meet examples which a syntactic structure consist of predicate, object, subject and complement is used as predicate, object, subject or complement in another syntactic structure.Thirdly, various structural and semantic connections are established between subordinate clause and the syntax which includes subordinate clause. These connections report tense and elements like object, subject and complement which don't always take part in the the structural borders of subordinate clause and offer so interesting examples which elicit how subordinate clause join with sentence including it.The ideas which these three issues give separately complement each other eventually and give important information about basic features and using of subordinate clause. In this work, subordinate clause has been examined in line with these three issues.Key Words: subordinate clauses, governer, elements of sentence, sentence, syntax.