Temettuat defterlerine göre Lâdik kazasında sosyal ve ekonomik hayat

Abstract

Bu çalışmada Anadolu'nun kâdim şehirlerinden Lâdik kazasının 19. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik tarihi aydınlatılmaya çalışılmıştır. Tarihi milattan önceki asırlara dayandığı anlaşılan Lâdik kazasıyla ilgili bugüne kadar kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Lâdik kazasının tarihine ışık tutacak kaynakların azlığı, bu konuyla ilgili yazılanların belgelerden ziyade rivayetlere dayanması sonucunu doğurmuştur.Bu nedenle `belgesiz bilim olmaz` düsturundan hareketle, bu araştırmada, Lâdik kazasının geçmişine ışık tutacak pek-çok arşiv belgesinden istifade edilmiştir. Her ne kadar araştırmanın ekseninde H.1260 tarihinde yapılan temettuât sayımları ve bu sayımlar sonucu ortaya konulan defterler yer alsa da zaman zaman nüfus ve cizye defterleri ile vilayet ve maarif salnamelerine de başvurulmuş, temettuât defterlerindeki eksik bilgiler bu defterlerden giderilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında kimi zaman temettuât defterlerindeki bilgiler nüfus ve cizye defterlerindeki bilgilerle karşılaştırmalı olarak verilmiş, böylece kazada zaman içinde yaşanan değişim ve gelişimler de ortaya konulmuştur. Bazı köy ve çiftliklere ait temettuât defterlerinin bulunamayışı kaza için yapılan bütüncül değerlendirmelerin kısmen eksik kalmasına neden olmuştur.Köylerin farklı isimlerle anılması ve aynı köyün farklı belgelerde farklı isimlerle kaydedilmiş olmasının yanında bazen bir ismin birden fazla yerleşim yeri için kullanılması da araştırmada karşılaşılan sorunlardan biri olmuştur.Araştırılan dönemde Lâdik kazasının bugün tabi olduğu Samsun (Canik) ili yerine Amasya sancağına tabi olması da, araştırmanın yürütülmesinde bazı güçlüklerin doğmasına neden olmuştur.Araştırma sonucunda, Temettuât defterleri ve aynı dönemde oluşturulan nüfus defterleri incelenerek, H.1260'lı yıllarda Lâdik kazasının 6 mahalle ile 56 köy ve çiftlikten oluştuğu anlaşılmıştır. Kaza genelinde temettuât sayımlarının yapıldığı ancak Tanzimat-ı Hayriye'de ifade edilen `herkesten geliri oranında vergi alınması` ilkesinin Lâdik kazasında gerçekleşmediği, gerek hanelerin, gerekse yerleşim yerlerinin vergi miktarlarının belirlenmesinde adaletsiz bir durumun ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bunun yanında Müslüman ahalinin Gayr-i Müslimlere oranla daha fazla vergi verdiği görülmüştür.Kaza ekonomisinin temelde tarım ve hayvancılığa dayandığı ancak özellikle Lâdik gölü kenarındaki köylerde günümüzden farklı olarak tarım ve hayvancılığın yerine ticari faaliyetlerin ağırlık kazandığı anlaşılmıştır.Anahtar Sözcükler: Lâdik, Temettuât, Amasya, Tanzimat, Ekonomi

In this study of the ancient city of Anatolia accident Ladik were studied to clarify the social and economic history of the 19th century.Apparently from the date on which the previous century BC Ladik has not been a comprehensive study to date about the accident. The lack of resources to shed light on the history of Ladik accident, the documents have resulted in what is written on this subject rather than to rely on rumor.Therefore, `no undocumented science` motto in mind, in this study, the Ladik accident many-to-many archival documents shed light on the past has been used. Although the Temettuat counts held on H.1260 the axis of the research and the number of places for book set out the results take time but when they are submitted in the province and the Ministry of Education yearbook upgrades population and capitation books are missing information in Temettuat book has tried to eliminate from this book. Besides, sometimes the information in the book Temettuat given population and capitation as compared with information from books, so too has introduced changes and improvements over time the accident occurred.Temettüat books of some of the villages and farms for integrated assessment been found, the accident has caused partly incomplete.The mention of the village and besides being recorded by different names by different names in different documents of the same village sometimes use a name to replace multiple placements has also been one of the issues in research.Ladik period in which it is subject today to investigate the accident in Samsun (Canik) also be subject to starboard instead of Amasya province, it has led to some of the difficulties in carrying out the research.As a result, temettüat books and examining the population registry created during the same period, Ladik in the year H.1260'L is understood that the accident consists of 6 districts with 56 villages and farms. Accidents in which the entire Temettuat census but expressed the Tanzimat-i Hayriye `The acquisition tax rate for income from all` Ladik of the principle that occur in accidents, both of households were found to occur in an unfair situation to determine the tax amount of both localities. Besides, the Muslim population compared to the non-Muslims were found to give more tax.Accident economy based mainly on agriculture and animal husbandry, but unlike today, especially in the villages on the edge of Lake Ladik is understood that agriculture and livestock gained weight instead of commercial activity.Key Words: Ladik, Temettuat, Amasya, Reform, Economy