Medya okuryazarlığı sürecinde medya, çocuk ve ebeveyn ilişkisi: Ortaokul öğrencilerinin ve ebeveynlerinin televizyon ve internet kullanımlarına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi

Abstract

Kitle iletişim araçlarından televizyon ve internet, Medya Okuryazarlığı becerilerine sahip olmayan çocukları ve gençleri, fiziksel, psikososyal ve bilişsel açıdan olumsuz etkilemektedir. Olumsuz etkileri önlemek amacıyla, Medya Okuryazarlığı dersi, 2007-8 yılında tüm Türkiye?de ortaokulda seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmış, çeşitli profesyonel toplantılar düzenlenmiş ve kararlar alınmıştır. Ancak, alanyazın tarandığında Türkiye?de öğrenci ve ebeveynlerin tutum ve davranışlarının ortaya konulabilmesi ve bu kitle iletişim araçları vasıtasıyla çocukların yaşamış olduğu olumsuz durumların tespit edilmesine yönelik olarak araştırmaların ve ölçme araçlarının yetersiz olduğu görülmektedir. Alanyazındaki bu açığın kısmen de olsa kapatılması amacıyla, araştırmacı tarafından, İnternet ve Televizyon Tutum ve Davranış Ölçeği-Öğrenci [İTTÖ-Ö] ve İnternet ve Televizyon Tutum ve Davranış Ölçeği-Ebeveyn [İTTÖ-E] ölçekleri geliştirilmiştir. Ölçeklerin kapsam geçerliği ve yapı geçerliği çalışmaları yapılmıştır. Cronbach's Alpha güvenilirlik testi sonucu, ölçeklerin her bir bölümünün güvenirliği yüksek çıkmıştır (İTTÖ-Ö 2. Bölüm için .825 ve 3. Bölüm için .886; İTTÖ-E 2. Bölüm için .868 ve 3. Bölüm için .896 bulunmuştur). Bu araştırmanın asıl uygulamasında ortaokul öğrencilerinin televizyon ve internet kullanma durumları ve sosyal yaşantılarında bu medya araçları nedeniyle karşılaştıkları olumsuz etkileri ile ebeveynlerinin televizyon ve internetle ilgili farkındalık durumları, çocukları üzerindeki denetim ve kısıtlamaları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini Kütahya merkezde bulunan 1 özel ortaokul ve 11 devlet ortaokulunda 6., 7. ve 8. sınıflarına devam eden 1302 öğrenci ve bu öğrencilerin ebeveynleri oluşturmuştur (Toplam = 2604 kişi). Verilerin analizinde yüzde (%), frekans, t-Testi, ANOVA ve X2 kullanılmıştır. Bulgular göstermiştir ki, öğrencilerin büyük çoğunluğunun televizyon, bilgisayar ve internet gibi geleneksel ve yeni kitle iletişim araçlarına erişimleri üst düzeydedir. Ancak ebeveynlerin ve bu çocukların Medya Okuryazarlığı becerileri kısıtlıdır ve bu çocuklar televizyon ve internetin olumsuz etkilerine karşı risk altındadır. Araştırma bulgularına göre, öğrenciler, kontrolsüz ve denetimsiz televizyon seyretme ve internet kullanma, sosyal medyada kişisel bilgilerini herkesle paylaşma, internet bağımlılığı, ebeveynden yardım isteyememe, internetten elde edilen bilgilerin güncelliği ve doğruluğuna inanma, internette dolandırılma, haklarında dedikodu yayılması gibi önemli sorunlarla karşı karşıyadır. Ebeveynlerde ise internet ve bilgisayarda çocuklarını kontrol edebilecek düzeyde bilgiye sahip olmama, çocuklarının internet kullanımını denetleyememe, televizyon ve internetin ödül veya ceza aracı olarak yanlış kullanılması, çocuklarına kaliteli zaman ayırmama, kitle iletişim araçları yüzünden çocuklarında gördükleri sorunlar (ahlâki çöküş, düzensiz beslenme, bilinçsiz tüketim, şiddet vs) ön plana çıkan sorunlar arasındadır.Anahtar Kelimeler: Medya Okuryazarlığı, Televizyon, İnternet, Medya Eğitimi, Sosyal Bilgiler

Television and internet, two important media, have many negative effects on physical, psycho-social and cognive development of youth who do not have media literacy skills. To overcome those negative effects, in Turkey, middle school students have started to take the media literacy course in 2007-8 education year, as an elective course, professional meetings were organized and decisions were made to teach people importance of media literacy. When the literature was examined, it is seen that there is not an inventory and much research related to students? and parents? attitudes and behaviors toward these media. In order to fill this gap at least a little bit, the researcher developed Internet and Television Attitude and Behaviors Inventory-Student [ITABI-S] and Internet and Television Attitude and Behaviors Inventory-Parent [ITABI-P] inventories. He completed both content and construct validity of those scales. Cronbach's Alpha reliability of each section is as follows: ITABI-S second section is .825; ITABI-S third section is .886; ITABI-P second section is .868; ITABI-P third section is .896. The researcher examined middle school students? usage of television and internet, the social problems they faced, their parents? awareness level related to internet and television, and the supervision and restrictions they had for their children. The research involved 1,302 their children attending grades 6 to 8 at 1 private and 11 public middle schools in Central Kutahya and 1,302 of their parents (Total = 2604 participants). The researcher used percentage, frequency, t-Test, ANOVA and X2 to analyze the data. The findings of the research show that many of the students? usage of internet and television is intense. However, those students and their parents are found to have a lack of media literacy skills. These students are under the risk of negative effects of internet and television. The findings show that students demonstrated the following problems: uncontrolled internet and television usage, freely sharing personal information in social media, internet addiction, difficulty in seeking help from parents, believing all information found on internet, encountering internet fraud, internet gossipping about himself-herself and so on. The parents demonstrated the following problems: lack of internet usage skills, lack of ability to supervise their children on internet, misusage of internet and television as a punishment or reward, lack of quality parent-child sharing time, being faced with media-influenced problems in their children (such as moral collapse, irregular eating habits, unconscious consumption, violence) and so on.Keywords: Media Literacy, Television, Internet, Media Education, Social Sciences