Başkanlık sistemi ve Türkiye`de uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Türkiye'de, özellikle çok partili yaşama geçildikten sonra hükümet istikrarsızlığı neredeyse sürekli bir hal almış, ülke özlediği istikrara ve güçlü yürütmeye bir türlü kavuşamamıştır. Siyasette meydana gelen her tıkanıklıkta, hükümet sistemi tartışmaları ortaya çıkmakta, tıkanıklığın hangi sistemle aşılabileceği konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmekte, sorunların yuçlu bir icra organı sunan başkanlık sistemi ile aşılabileceğini düşünenlerin sayısının gittikçe arttığı gözlenmektedir. Başkanlık sisteminin günümüzde saf haliyle yalnızca ABD'nde uyguladığı söylenebilir. Bu nedenle başkanlık sistemi dendiğinde, bundan sadece ABD'nde uygulanan sistemin anlaşılması doğru olacaktır. Başkanlık sisteminin temel unsurları, yazılı ve sert anayasa, sert kuvvetler ayrılığı. yürütme organının etkinliği ve kuvvetlerin birbirini kontrol etmesidir. Başkanlık sisteminin tanımı çeşitli kriterlerden yararlanılarak yapılmaktadır. Giovanni Sattori'ye göre, devlet başkanı belli bir dönem için doğrudan doğruya veya buna benzer biçimde halk tarafından seçiliyor, başkan yürütme organını etkin bu biçimde yönlendiriyor, parlamento hiçbir şekilde yürütme organını görevlendirme veya görevden alma yetkisine sahip olamıyorsa, uygulanan sistem başkanlık sistemidir. Dünyada kusursuz hiçbir yönetim biçimi olamayacağına göre başkanlık sisteminin de kusurlu, sakıncalı yönleri vardır. Ancak sakınca olaıak sayılan hususlar sadece başkanlık sistemine özgü kusurlar olmadıkları gibi daha çok ABD'nde uygulanan sistemi taklit eden Latin Amerika Devletlerinde görülmektedir. Başkanlık sistemi, dayandığı güçler ayrılığı esasının sağladığı bölünme ile uzmanlaşmayı kolaylaştırmakta güçlerin bölünmesi onu zayıflatarak özgürlüklerin ihlalinin önüne geçmekte; güçler arasında kurulacak işbirliği ve denge mekanizması ile sağlanacak denge, güçleri bıı bu ine eşit ve rakip, kıskanç iktidarlara dönüştürerek keyfi yönetimiengellemektedir. Hükümetin, meclisin onayına ihtiyaç olmadan kurulması nedeniyle hükümet kurulma aşamasında herhangi bir sorunla karşılaşılmamaktadır. Hükümetin, yürütmenin bir kez göreve geldikten sonra suıe sonuna kadar çok özel haller dışında azledilemeyişi, hükümet istikrarını garanti altına almaktadır. Bunun sonucunda, yeni seçimlere gelindiğinde sorumlu ve yetkilinin kim olduğu açık bir şekilde belli olacağından, seçmene vein seçimde tercihini tereddüt etmeden kullanabilme olanağı sağlamaktadır Türkiye'nin parlamenter sistemle birlikte içine düştüğü istikrarsızlık ve tıkanıklıklardan başkanlık sistemine geçişle kurtulabileceği sonucuna varılan bu çalışmanın birinci bölümünde devlet, siyaset, siyasal iktidar, iktidarın kaynakları ve meşruluk sorunu gibi kuramlar hakkında tanımlamalar yapılmış, ikinci ve üçüncü bölümünde başkanlık sisteminin tanımı, unsurları, organları ve işleyişini kolaylaştıran faktörler anlatılmış, dördüncü ve son bölümde ise başkanlık sisteminin Türkiye'de uygulama olanakları üzerinde durulmuştur

Ill ABSTRACT In Turkey, governmental instability became chronic especially with the transfer to a multi-party system and, country could not reach stability and strengthened executive which was desired. Whenever a congestion occurs in the political system, argument on the governmental systems are made and many opinions put forward for solving the problem. The number of people who thinks that the presidential system which provides strengthened executive, increases. It can be said that, pure presidential system (government) is used only in U.S.A. for this reason, when we mention presidential system, it must be understood as the (governmental) which used in U.S.A.. Fundamental elements of the presidential system are written and rigid constitution, separation of the function, effectiveness of the executive, and the functions which contorts each other. The definition of the presidential (government) system is made by using some criterions. According to Sartori, if the president is elected by the people directly or a similar way for a certain period, if the president directs the executive effectively and if parliament has no authority to appoint pr to dismissal the executive, then it means that presidential system is present. Since there is no perfect system so presidential system has some deficiencies and undesirable points. But these do not present for only presidential system also these deficiencies an undesirable points generally appears in the. systems which are used in the Latin American countries. Imitation presidential system used in U.S.A. Presidential system facilitates expertness and prevents the isolation of freedoms. By seperation of functions coordination and balance between the functions prevents arbitrary government by making functions separateIV jealous and rival to each other. Since establishment of the government has no need of approval of the parliament there is no problem in period of establishing the government. Once the government is established, unless some exemptions occurs, can not be recalled and so governmental stability is guaranteed. Consequently, at the end of the governmental period, the responsible ones will be clear and electors will vote unhesitatingly. In this study, it is concluded that transition to presidential system is necessary to achieve the instability which Turkey faced because of the parliamentary system. In the first chapter some concepts as state, politics, political power, sources of the political power, problem of legitimacy are defined. In the second and third chapter, the defineted elements, organs and factors facilitating its functions are examined. In the last chapter possibilities of adaptation of the presidential system is examined.