Halk şiirinde gurbet

Abstract

ÖZET lö.yüzyıl, saz şiirinin doğuşu olarak kabuî edilir. O dönemden günümüze saz şiiri bazı sekteler dışında gelişerek gelmiş, günümüzde edebiyatımızın önemli kollarından biri olmuştur. Türkler göçebelikten yerleşik hayata geçince ihtiyaçlar ve istekler değişmiş, kavramlarda da farklılıklar oluşmuştur. Yerleşik hayata geçilince insanların hayatına yeni bir kavram girmiştir:`Gurbet`. İşte Türklerin yerleşik hayata geçmesi ile ortaya çıkan `gurbet` kavramı lö.yüzyıldan günümüze kadar gelen halk şiirinin önemli konularından biri olmuştur. Saz şairlerinin tümü bu konuyu şiirlerinde işlemiş, gurbetin acısını, derdini insanlara aktarmışlardır. Gurbet, şairlerce istenilmeyen ama, bazı sebeplerden gidilmesi gereken yerdir. Kimi sevdiğini aramak, kimi geçim derdi, kimi başlık parası, kimi askerlik, kimi kan davası gibi sebeplerden gurbete çıkar, memleketinden ve sevdiklerinden ayrı kalır. Gurbet temi hasret, ayrılık, ölüm gibi temalarla birlikte anılmış, hep istenilmeyen, arzulanmayan bir yer olarak kalmıştır. Gurbet âşığa acı verir, dert verir, yalnızlık verir. Yurdundan, bulunduğu sosyal çevreden ayrılan kişi diğerine girdiğinde birincisinden hemen kopamamakta mazi ile ilişkilerini bir çırpıda kesememektedir. Girilen yeni çevre her bakımdan kişiyi tatmin etmez, hâlinden şikayet etme ve memnuniyetsizlik hâli ortaya çıkar.Her zaman alıştığı, benimsediği şeylerden ayrılan kişinin yeni ortamdaki yabancılığı, üzüntüsü, eskiyi arayışı ve duyduğu hasret giderek gurbeti ve garipliği bir tem olarak ortaya çıkarır. Gurbetin karşısında olan, arzulanan, özlenen bir sıla vardır. Sıla annenin, babanın, eşinin, çocuklarının, dostlarının ve sevdiğinin bulunduğu yerdir. Âşıkta hep orası ile ilgili düşünceler mevcuttur. Orası ile bağlantısını hiç kesmek istemez. Oradan haber bekler, selam bekler. Aynı şekilde oraya selam yollar, haber yollar. Sıla ile âşığın bağlantısını bazı unsurlar sağlar. Bu kimi zaman kuşlar, kimi zaman seher yeli, kimi zaman mektuptur. Sıladan âşığa selam ve haber getirirler, sılaya selam ve haber götürürler.Bunun yanında âşıkla dertleşip, ona sırdaş olurlar.11 Yabancı ellerde gurbeti yaşayan şairi korkutan en önemli nokta, gurbette ölümü yaşamaktır. Gurbette yaşanacak ölümde ne eşiyle dostuyla heîaîleşecek durumu, ne de cenazesini kaldıracak kimsesi olacaktır.İşte bundan dolayı şairlerin gurbette ölmek, en büyük endişe ve korkularından biridir. Halk şiirinde önemli temlerden biri de felekten şikayet etmedir. Halk şairlerinin tümü gurbetteki durumlarından feleği sorumlu tutarlar, feleğe sitem ederler. Ama yine de sonunda boyun eğip feleğin yaptıklarına razı olurlar. Gurbeti yaşayan şairlerimizin gurbeti anlatmada bazı yardımcıları vardır. Şair gurbette memleketinin tabiat güzelliklerini hatırlar, gurbet acısına, yalnızlığına bu güzellikleri fon yapar. Şarkı ve türkülerimizde olduğu kadar, şiirimize de daha fazlasıyla konu olan gurbet günümüzde de hayatımızın bir parçası olarak kalacaktır. Kaçınılmaz bir gerçek olan gurbet dünya varoldukça durumunu muhafaza edecek, insanımızın bir sorunu olarak yerini koruyacaktır.

m Sixteenth century is regarded as the birth of the saz poem. Saz poem reached from that century to the present by developing except some interruptions, so it became one of the important branches of our literature. When the Turk passed through a change from nomadre life to settled life, the needs and wishes chaged, the differences in concepts emerged. When they began the settled life, a new concept entered into the lives of people:`Foreign land` Thus, the foreign land concept which appeared with the Turk's beginning settled life became one of the important subjects of folk poem that comes from 16th century to the present. The whole of the minstrels dealed with this subject in their poems and conveyed the pain and trouble of foreign land to people. Foreign land is a place which isn't wanted by poets, but it is a place to which it is necessary to go owing to some reasons. For instance, some people set out for a foreign land in order to look for the person they love, while some go there because of reasons such as the struggle to make a living, military service, marriage money, feuds and so they become separated from the people they love and their own lands. Foreign land theme was remembered together with the themes such as death, separation, longing and it remained as a place which was not wanted and desired. Foreign land gives suffering, trouble and loneliness. When a person who leaves his country and social environment enters into another country, he is not able forget the former one and is not able to cut off his relationships with the past suddenly. The new environment dosen't satisfy the person in many respects. Complaining of his situation and unsatisfaction arise. The foreig ness, sadness, quest for the past and longing of a person, who separates from the things that he got used to and adopted, in a new environment reveal the foreign land and strangeness as a theme gradually. There is a home land which is at the opposite side of foreign land, but is desired and missed. Homeland is a place where mother, father, spouse, children, friends and beloved exist. The thoughts about that place are always available for the lover. HeIV never wants to cut off his connection with this place. He awaits news, greetings from there. In the same way, he sends his regards and news there. Some elements provide the connection between homeland and lover. These are sometimes birds, or daybreak wind or letters. They bring greetings, news from homeland to the lover, they send regards and news to the homeland. In addition to this, they have a heart to heart talk with the lover and they become confidant for him. The most important point that frightens the poet who experiences yearning in foreign hands is to live death in the foreign land. In a death which will be experienced in a foreign land, he won't be able to say farewell to his friends or won't be able to have anybody who will deal with his funeral. There fore, dying in a foreign land is one of the most important fear and anxiety of the poets. One of the themes in folk poem is also to complain about fate. The whole of folk poets find the fate responsible for their situations in the foreign land, they reproach the fate. But, nevertheless, they yield eventually and consent to what they have done. Our poets who experience yearning have some assistants who help them with telling the foreign land. The poet remembers the natural beauties of his own country in the foreign land and makes these beauties background for the foreign land suffering and loneliness. The foreign land which becomes a subject for our poems as well as for songs and folk songs will remain as the part of our lives today. Foreign land which is an inevitable reality will maintain its situation, as the earth exists, and will protect its place as a problem of our people.