Avrupa Birliği`nde ve Türkiye`de KOBİ`lere yönelik ihracat teşvik politikaları

Abstract

ÖZET Dünya'da çok çeşitli kriterlere göre tanımlanan küçük ve orta büyüklükteki işletmeler günümüzde, ekonomide yenilik yaratma, ihracatın arttırılması ve istihdam yaratma ile ilgili olarak çıkmış ve önem kazanmışlardır. Özellikle 1973 Petrol Krizi'nden KOBİ'lerin daha az zarar görmesi onların ekonomideki önemini arttırmıştır. Schumpeter'in 'küçük güzeldir' sözü ile vurguladığı KOBİ'ler esnek yapılarıyla tüketici tercihlerine hızlı cevap verebilmeleriyle ekonomide meydana gelen istikrarsızlıklara ve değişimlere daha kolay adapte olabilmektedirler. Ülkelerin uluslar arası ticaret düzeylerini arttırmaları, ekonomik kalkınmalarını sağlayabilmeleri ve ihracat düzeylerini arttırmalarında KOBİ'lerin önemli bir payı vardır. Ancak bu işletmelerin küçük birimlerin olmasından dolayı dezavantajlar bulunmaktadır ve bunlarında devlet tarafindan giderilmesi ya da en aza indirgenmesi gerekmektedir. Liberal ekonomik yapıya sahip olmalarına rağmen gelişmiş ülkelerde bile KOBİ'lerin etkinliğini ve rekabet güçlerini arttırmak için devlet yardımları politikasını kullanmaktadırlar. OECD'nin hazırladığı bir çok uluslar arası anlaşma ile rekabetin arttırılması ve korumacılık önlemlerinin ve sübvansiyonların azaltılması çalışmaları da KOBİ'lere yönelik devlet yardımları konusunda esnek bir yaklaşım sergilemektedir. AB 'de devlet yardımları Birlik tarafindan çeşitli programlarla ve üye ülkelerin spesifik politikalarıyla uygulanmaktadır. AB Komisyonu ve Konseyi tarafindan denetlenen bu devlet yardımları hakkında yeterli bilgi bulmak mümkündür ancak ülkelerin uygulamaları hakkında yeterli bilgi toplamak oldukça zordur. Kamuoyuna açıklanan rakamlar bile bu yardımların oldukça yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. AB rekabet politikası açısından iç Pazar rekabetini bozmayan yardımlar ve minimal yardımlara izin vermektedir.11 AB'de devletler, işletmelere yönelik teşvikleri; ekonomik sosyal, bölgesel ve sanayi politikası hedeflerine uygun olarak çeşitli stratejiler ve yöntemler doğrultusunda kullanmaktadırlar. AB'de işletmelerin %99'u KOBİ'lerden oluşmakta ve istihdam hacminin %66'sını bu işletmeler oluşturmaktadır. Bu rakamlar KOBİ'lere ekonomik kalkınmada verilen önemi ve devlet yardımlarının büyüklüğünü göstermektedir. AB KOBİ'leri kadar etkin üretim ve istihdam kapasitesine sahip olmayan Türk KOBİ'leri ekonomik istikrarsızlıklardan da kaynaklanan bir çok soruna sahiptir. 1990'h yıllarda ihracata yönelik devlet yardımları kapsamında KOBİ'lerin değerlendirilmesi ve ihracatın desteklenmesi ile birlikte bu sorunlar daha çok tartışılmaya başlanmıştır. KOBİ örgütlenmeleri desteklenerek Sektörel Dış Ticaret Şirketleri kurulmuş ihracat teşviklerinin etkinliği arttırılmaya çalışılmıştır. Uluslar arası pazarlara girme stratejileri, pazar araştırması gibi bilgilere ulaşma imkanları oluşturulmaktadır. İhracatta ucuz ara malı sağlamak, maliyet avantajı yaratmak için Dahilde İşleme Rejimi bir teşvik aracı olarak uygulanmaktadır. AB ile Türkiye arasında imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması'ndan sonra KOBİ'ler daha güçlü bir rekabet ortamında mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Yaşanan ekonomik krizlerin etkisiyle bir çok problemle karşı karşıya kalan KOBİ'lerimiz için yeni ihracat stratejisi geliştirmek gerekmektedir. Helsinki Zirvesi sonrasında AB'ye aday ülke olarak kabul edilen Türkiye'deki KOBİ'lerin de AB KOBİ Programlarından ve mali yardımlarından yararlanabileceği projeler geliştirilmeli ve Türk KOBİ'lerinin rekabet gücü arttırılmalıdır. Günümüzde küreselleşme ile ekonomide zaman ve mekan anlayışı değişmekte uluslar arası ekonomide bu değişimlere uygun farklı yapısal dönüşümler görülmektedir. Yeni ekonomi denilen bu olgu ile birlikte müşteri odaklı esnek üretim modelleri esnek üretim süreçleri ile birlikte avantajları ön plana çıkan KOBİ'lerin desteklenmesi ve sorunlarının çözümlenmesi, etkinliklerinin arttırılması için uygun politikalar geliştirilmesi gerekmektedir.

m ABSTRACT A general nationwide evaluation shows that small and medium enterprises occupy an important place in the economic and social fabric of our country, in terms of three important indicators including the number of enterprises, the number of employees and value added. SMIs gained more importance in economic sense especially after the 1973 Oil Crisis since they overcame this period with less loss. Schumpecter stressed on the importance of SMIs by saying `Little is nice`. SMIs having flexible structures and ability to respond consumer preferences quickly can adopt to the changes and instabilities in economy. They produce more and offer a more diversified range of products with less investment, create employment with lower investment costs. They are affected by economic fluctuations less, due to their structure and more flexible in adapting to changes in and diversification of demand than big sized firms. SMIs that are more prepared to adopt technological innovation will contribute to inter-regional development and mitigate effects of a skewed income distribution pattern, encourage, channel and mobilize individual savings They are an indispensable supporter and compmementary to large industrial enterprises which are an elemants of balance and stable political and social systems. On the another hand this firms are one of the main guarantees of democratic society and liberal economy. Small and Medium industrial enterprises account for 99.5% of all manufacturing industrial enterprises in EU. They have a 61.1% share within total employment in the manufacturing industry. As regards value added created, the share of Small and Medium Industry Enterprises is 27.3%.IV Small and medium industrial enterprises, which have a very important place in the economic and social fabric of this country, are faced by numerous problems which mainly include: Difficulties in access to credits, their share within bank loans is around 4%. Practically lack of access to state incentives, predominantly a low level of technology inability to keep up with technical and commercial development at home or abroad. As being small units in economy SMIs should be supported by governmental policies. Even in the developed countries based on liberal economy SMIs are supported in order to make them more efficient in terms of competitiveness within the economy. The most concrete support are benefited by exporters in the form of direct grants. Besides this, those participating in foreign fairs and exhibitions are given support by the state. Environmental aids, agricultural subsidies, aids for training, market survey, employment, patent and useful model etc. are all different types of state aids for SMIs. Many agreements prepared by OECD aim to increase competition and to decrease protective policies. Such attempts all show flexible approach of state aids towards SMIs. State aids for SMIs in EU are carried on through Union's various programs or through the specific policies of member countries. Gathering and disseminating information about state aids for SMIs checked by the EU Commission and Council is possible. But this is not possible-for the implementations of member states. Figures made public show that state aids are provided at a very high level. Aids which do not affect domestic competition negatively and those of minimis aids in accordance with the European Competition policies are allowed and supported by the Union. EU members implement the supportive policies through different strategies and methods in accordance with the economic, social, regional and industrial policy targets. Turkish SMIs which do not have the same effectiveness and capacity to grow and create employment as the SMIs in EU have to face too many problems caused by economic fluctuations. These problems are begun to be discussed in 1990s when SMIs were taken into account for state aids. In those vears SMIs organizations were