14. yüzyıldan 17. yüzyıl sonuna kadar batı resim sanatında mekan sorunu

Abstract

IV ÖZET Mısır kabartmalarında perspektif kurallarına dair bir iz görülmezken, bu sanatta çokmerkezlilik yaygın olarak kullanılmıştır. Antikçağda ise, resimsel mekan, sonsuza giden kesintisiz bir bütünden çok, farklı parçaların bir araya geldiği bir bileşke olup M.Ö. 500 yıllarından kısa bir süre önce Euthymides imzalı vazo resminde ilk kez kısa görünüş yakalanmıştır. Bizans resim sanatının önemli parçası olan ikonalarda, izleyicinin üzerinde doğrudan bir etki önemsenmiş ve bu nedenle, ikona ve mozaiklerde, tıpkı ortaçağ resimlerinde olduğu gibi yaratılmak istenen etkiyi geçersiz kılacak dünyevi zamana ve gerçek uzama göndermeler yapılmamıştır. Ortaçağda, dinsel nitelikte olan resim, ele aldığı dini konulan, mantığa dayalı bir sistem dahilinde anlaşılabilir açıklıkta öykülemiştir. Yapıtlarına adım ve kişisel özelliklerini yansıtmayan sanatçıların, dinsel konulan öykülendirirken kullandığı figürler, doğadan soyutlanmış, görünen doğayı yansıtmayan birer semboldür. 14. yüzyılla birlikte batıdaki burjuvazinin yükselmesi yanı sıra, meydana gelen düşünsel ve bilimsel gelişmeler, özellikle nominalizm, mistisizm ve hümanizmle ile nesneler dünyası, doğa ve birey önem kazanmaya başlamıştır. Artık, mutlak tamı gerçeğinden kurtulan sanatçı, gözle görülebilen gerçeğe yönelmiştir. Bu dönemde her ne kadar sanatçılar, dini konulan öykülendirmeyi sürdürse de konularını yüzeye aktarırken kendi bulunduğu noktayı esas almış ve bulunduğu bu noktadan dünyaya bakarken ilk perspektifsel yaklaşımları sunmuştur. 14. yüzyılın ortalarından itibaren kabul görüp yaygınlaşan, uzamı perspektifle verebilme kaygısıyla sanatçı, kendi sezgisini, konumunu ve bakışım yani, öznelliğini ortaya koymuştur. Böylece, perspektifi bir araç olarak kullanarak kendisi ve izleyenin bakış açısını sunmayı amaçlamıştır. Bu doğrultuda sanatçı, perspektif yardımıyla resimsel mekana derinlik sağlarken aynı zamanda görünen gerçeğin yansıması olan mekansal bir yanılsama yaratmıştır. Floransalı bir sanatçı olan Giotto (1262-1337), tiyatro sahnelerinden esinlendiği düşünülen ilk perspektif denemeleriyle dikkat çekmiştir. Sanatçı, dinikonuları resmederken ortaçağ insanının zihninde oluşturduğu soyut uzamı, seyircinin gözü önünde gerçekleşen somut uzama çevirmiştir. Giotto, gerçeğe yaklaşma kaygısı ile doğadan gördüklerini de resmin içine katmıştır. Hava bile rengiyle, onun resmindedir. Yine Giotto'nun devamında Giovanni da Milano, d'Avanzo; Öklid ve Vitrivius'un perspektif öğretilerinden yararlanmışlardır. Paolo del Abacco (1366), Biocco da Parma; 15. yüzyıl perspektif öğretileri üzerinde çalışmış kuramcılara, Filippo Brunelleschi (1376-1446), Paolo Uccello(1397-1475), Leon Battista Alberti, Piero della Francesca (1420-1492) ve heykeltıraş Donetello'ya (1386-1446) çalışmalarıyla ışık tutmuşlardır. Döneminde güçlü bir etki yaramış olan bu sanatçılar, perspektif üzerine yapmış oldukları kuramsal bilgileri sanatta da somutlaştırmışlardır. Massaccio (1401-1429), daha sonra Leonardo da Vinci (1452- 1519) Raffaello Sanzio (1483-1520), Michelangelo Buonarotti (1475-1564) perspektif büimini resim sanatında kendi teknikleriyle kullanmış sanatçılardır. 17. yüzyılda barok sanat, kendinden önceki kapalı form anlayışına karşı, açık form anlayışı ve gölgesel üslubuyla döneme damgasını vurmuştur. Bu dönemde, sanat merkezi, çeşitli nedenlerle Hollanda'ya kaymıştır. Eşya, resimde gerçeğin kendisi değil, sadece resmidir ve nesnenin maddi görünüşü yerine, anlamı önem kazanmaya başlamıştır. Barok sanatta, bir bütün olarak algılanması istenen boşluk kavramı, önden arkaya diyagonal bir hareketle verilmiştir. Bu dönemde yapılan resimlerde, derinliğe gruplar halinde yerleştirilen figürler, el-kol hareketleriyle birbirine bağlanmış ve tek taraftan gelen ışık bir tiyatro sahnesi izlenimi yaratmıştır. Rönesans sanatında, yer verilen simetri ve yatay dikey çizgi hareketlerine karşı; barok sanatta, eğrilerin, girinti çıkıntıların, kırık ve zikzakların oluşturduğu hareket sevilmektedir. Klasik sanatçı, sadeliği, değişmeyeni, anlaşılırlığı yani sanat-gerçeğini ararken barok sanatçı, akıp giden zaman içinde geçici bir anı yakalamak istemiştir.Barok dönemde, dinsel ve mitolojik konulu resimler, iç mekan, manzara, natürmort, bağımsız resim türleri olmuştur. Işık, formdan ayrı önem kazanmaya başlamış, formda belirlilik ve açıklıktan kaçınılmaya başlanmıştır. Velazquez (1599- 1660), Caravaggio (1583-1610), Rubens (1577-1640), Rembrandt (1606-1669), Jan Vermeer (1632-1675), gibi dönemin pek çok önemli sanatçıları, barok üslubun mekansal yaklaşımlarım, kendi sanatsal tarzlarında sunmuşlardır.

VI ABSTRACT While no trace regarding perspective rules is seen in Egyptian relief, multi- centeredness is commonly used in this art. However, in Antique age, pictorial space is a component in which different parts gather, rather than a continuous whole, which extends to infinity and foreshortening, was first caught in a vase picture signed by Euthymides just before B.C 500. A direct influence on the spectators is disregarded in the icon, which was an important part of picture art. Hence, in icon and mosaic, no connection to the world time and real space, which could make the desired influence invalid, was constructed as in the middle era pictures. In the middle age, the picture, which was of a religious quality, narrates the religious topics that it deals with in a sensible system clearly enough to understand. The artists did not use to reveal their names and their personal characteristics in their work and the figures that they used in narrating religious topic were a symbol that does not reflect the visible nature and that are abstracted from the nature. In addition to the rise of burjuavism in the west with the 14th century, as a result of the scientific and mental developments, which emerged, the world of objects, nature and individual started to gain importance particularly with nominalism, mysticism, and humanism. The artist, who was no more dependent on the absolute god fact, turned to the facts that could be seen with eyes. Though the artists continued to narrate the religious topics in this age, they took the point where they were as a base and presented first perspective approaches while looking at the world from that point. The artist has displayed his own intuition, setting and what is clearly seen, that's his subjectiveness with the anxiety to present the space with a perspective, which was accepted and prevailed from the middle 14th century. Hence, he aimed to present the perspective of the spectators and himself by using perspective a means. In this respect, the artist not only provides the picture space with depth through perspective but also creates space illusion, which is the reflection of the visible facts.vıı Giotto, who is from Florence (1262-1337), attracts attention with the first perspective attempts, which is thought to be inspired from theatre stage. The artist turns the abstract space, which people shape in the mind to the concrete space realizing in front of the eyes of the spectators in drawing the religious topics. Giotto includes what he sees in the nature into the picture due to the anxiety to approach the fact. Even the air has its own color in his pictures. As the successors of Giotto, Giovanni de Milano and d'Avanzo made use of the perspectives of Öklid and Vitrivius. Paolo de abocco(1366), Biocco da Parma shed light on the theorists who worked on 15th perspective doctrine such as Filippo Brunelleschi (1376-1446), Paolo Uccello(1397-1475), Leon Battista Alberti, Piero della Francesca (1420-1492) and sculptor Donetello (1386-1446) with his studies. These artists, who created a profound influence in the era, abstracted the theoretical information that they made on perspective in the art. Massaccio (1401-1429) and then Leonardo da Vinci (1452- 1519) Raffaello Sanzio (1483-1520), Michelangelo Buonarotti (1475-1564) are the artists that used their own techniques in the picture art of perspective science. til The baroque art in 17 century influenced the era with the shade style and clear form understanding unlike the previous closed style. In this era the art center slided in Holland for various reasons. The property is not the fact itself in the picture but only the picture of it and the meaning rather than the material appearance of the object started to gain importance. The concept `space`, which is desired to be perceived as a whole, is given with a diagonal movement from front to back in baroque art. In the pictures drawn in this era, the figures placed in the depth as groups are attached to each other with hand and arm movements and the light coming from only one side creates an impression of theater stage. Unlike the vertical, horizontal and symmetric lines which found in renaissance art, the movement formed by the crooked, curving lines is appreciated in baroque art. While a classic artist looks for plainness, unchangeableness, clearness, that is, art-fact, a baroque artist wants to catch a temporary moment in time, which flows away. In baroque era, there were pictures of religious and mythological topics, interior setting, landscape, nature mort and free style picture. Apart from form, light started to gain importance and the definiteness and clearness started to be avoided. Many important artists of the eravııı such as Velazquez (1599-1660), Caravaggio (1583-1610), Rubens (1577-1640), Rembrandt (1606-1669), Jan Vermeer (1632-1675) presented the space approaches of baroque style in their own style.