Lise tarih ve cumhuriyet tarihi ders kitaplarında Türk-Ermeni ilişkileri (1930-2000)

Abstract

Türkler ve Ermeniler arasındaki ilişkiler günümüzü de etkilemesi açısındanönem taşımaktadır. Çünkü, bir ülkenin diğer ülkelerle yaşadığı olaylar bütünkurumlarını olduğu gibi eğitimi, özellikle Tarih eğitimini yakından ilgilendirir. Buolayların ders kitaplarını etkilediği ise bir başka gerçektir. Hele hele TürkiyeCumhuriyeti Tarihi dersi ve ders kitapları gibi rejimi doğrudan ilgilendiren bir dersingelişmelerden etkilenmemesi çok zordur. Ders kitaplarında yer alan Türk- Ermeniilişkileri konusu da bu etkilenmeden payını almıştır.Ermeni Sorunu özellikle 19'uncu yüzyılın ortalarından sonra Rusya, ngilteregibi devletlerin kışkırtması ile başlamıştır. Bu sorun Türkiye Cumhuriyeti açısındanise Gümrü ve Lozan Antlaşmaları ile sona ermiştir. Ancak olayların ilk başladığıtarihlerden yaklaşık yüzyıl sonra, 1965 yılı ile birlikte, yine dış etkenlerle ErmeniSorunu gündeme yeniden getirilmiştir. Bu tarihten sonra ise Türk- Ermeni ilişkilerigittikçe gerginleşen bir zeminde yürümüştür.iki toplum arasındaki bu gergin ilişkilerders kitaplarını da fazlasıyla etkilemiştir. Ermeni olaylarının uluslar arası bir boyutataşındığı 1970'li yıllara değin Ermeni Sorunu tarih ders kitaplarında fazla yeralmazken, olaylar ve Türk diplomatlarına yönelik suikastlar sonucu konunun ağırlığıgiderek artmıştır.İşte bu etkilenmeyi saptamak için yapılan bu araştırmada, 1930- 2000 yıllarıarasında liselerde okutulan veya okutulmuş olan Tarih ve Türkiye CumhuriyetiTarihi ders kitapları ele alınmış ve ders kitaplarında Türk- Ermeni ilişkilerinin elealınışı incelenmiştir.Çalışmada, önce Ermeni genel tarihine ve Türk- Ermeni ilişkilerinin geneldurumuna değinilmiş, daha sonra tarih öğretimi ile ders kitaplarına ilişkin bilgilerverilmiş ve Türk- Ermeni ilişkilerinin ders kitaplarına yansımaları araştırılmıştır.Araştırmayı yapabilmek için Türk- Ermeni ilişkilerini ilgilendiren genel kaynaklartaranıp okunarak gerekli notlar alınmış, Tebliğler Dergisi'nden müfredat programlarıbulunmuş ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ders kitapları teker teker incelenerekkonuyu ilgilendiren bölümler belirlenmiştir. Lise Tarih ders kitaplarında ise konuyoğun olarak Tarih III içerisinde yer aldığından bu kitaplardan 1980 sonrasındaokutulmuş olan dört kitap örneklem olarak seçilerek incelenmiştir. Bu seçimde isekonunun 1980'den sonra ağırlık kazanması etkili olmuştur.Araştırmanın sonucunda ise Türk- Ermeni ilişkilerinin gelişiminin ve ikitoplum arasında yaşanılan sorunların liselerdeki Tarih ve özellikle TürkiyeCumhuriyeti Tarihi ya da TC nkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarınayansıdığı belirlenmiştir. Ancak bu yansımanın ders kitaplarında bilimsel olarak elealındığını söylemek güçtür. Ders kitaplarında yazarlar genelde birbirine benzeyenanlatımlar kullanmış, konuyu destekleyici unsurlara ise çok az yer verilmiştir.Anahtar Sözcükler: Türk- Ermeni lişkileri, Tarih Öğretimi, Ders Kitabı,Tehcir Yasası

The relations between Turks and Armenians are important in terms oftheir effects on the present. Because, the events a country lives with other countriesclosely concerns the education of that country ,especially history teaching, like allother institutions. That these events influence the course books is an another truth. Itis impossible that the course ?History of Turkish Republic? and its books concerningthe regime directly are not influenced by these improvements.The topic on therelations between Turks and Armenians has been also effected.Armenian problem started with the provocation of the nations like Russiaand England especially after the mids of the 19th century. This problem for TurkishRepublic came to an end with the pacts of Lozan and Gümrü. However, Armenianproblem has been updated again with external factors in the year of 1965 , afterabout a century from the beginning of these events.After this date, these relations gotgradually tensed .These tense relations between these two societies have excessivelyeffected the course books.Until 1970s Armenian events became international, thatmatter didn?t take part in course books too much.As a result of the events and assassinations aimed at Turkish diplomats , the intensityof the topic increased.In this study prepared to determine this interaction, the course books?History? and ?History of Turkish Republic? studied at high schools between 1930-2000 have been examined and the scope of Turk-Armenian relations in these bookshave been analyzed.In the study, initially General History of Armenians and the generalconditions of Turk-Armenain relations , secondly information about history teachingand its course books were presented, and then the reflections of these relations on thecourse books have been studied. General references concerning this subject havebeen scanned and read and necessary notes have been taken; curriculum has beenfound from Tebliğler Dergisi ,and the parts related to the topic have been determinedby examining all the History of Turkish Republic course book one by one to makethe research. As the topic intensively examined in Tarih 3 for high schools , four ofthese books belonging to the years after1980s have been chosen as samples andstudied.At the end of the research, it has been determined that the process of therelations between Turks and Armenians and the problems faced in both countries hadreflected on the course books of ?History?, ?History of Turkish Republic?,?Revolution History of Turkish Republic ?, ?Kemalism?. However, it is difficult tosay that this reflection was examined in a scientific manner in the course books.Authors have used similar expressions, but they have given scarcely place to thesupportive components in the course books.Key Words: Turk-Armenian Relations, History Teaching, Course Book, The Law ofTehcir